به گزارش خبرنگار سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»؛ کوثر سعیدیان در یادداشتی اختصاصی نوشت:اربعین تدبیر الهی خاندان پیامبر (ص) بود که سبب شد تا اهداف و آرمان قیام امام حسین (ع) در تاریخ زنده بماند و امواج نورانی آن انقلاب نور در همه زمان و زمین پرتوافکن شود و بدین‌گونه چراغ هدایت و کشتی نجات بشریت در طول زمان باشد. 

حضور کاروان اهل‌ بیت (ع) در کوفه و داراِلاماره ابن زیاد و سپس حضور در شام و کاخ یزید و ایراد سخنرانی‌های افشاگرانه تبلیغات دشمن را خنثی کرد و پرده از جنایات یزید برداشت. 

روشنگری‌های حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع) در شام کار را به جایی رساند که یزید مجبور شد برای تطهیر خود از این جنایت آن را به گردن ابن زیاد بیندازد و خود را از آن تبرئه و از اهل‌ بیت دلجویی کند. 

پس از آن اتفاقات، حضور اهل‌بیت در کربلا زمینه را برای تبیین و گسترش بیش‌ از پیش نهضت عاشورا فراهم ساخت؛ برپایی اولین مراسم زیارت اربعین توسط جابر ابن عبدالله انصاری از صحابه پیامبر و تأیید و تأکید بزرگان به‌ویژه امامان شیعه برای انجام زیارت اربعین از جمله امام صادق (ع) و امام عسکری (ع) دوستداران اهل‌ بیت را مشتاق به زیارت اربعین کرد و به مناسکی مذهبی برای دوستداران اهل‌ بیت به‌ویژه شیعیان تبدیل شد. 

چون اصلی‌ترین بانی احیای اربعین حسینی یعنی جابر بن عبدالله انصاری با پای پیاده به زیارت اربعین مشرف شد زیارت اربعین به‌صورت پیاده مورد توجه شیعیان قرار گرفت. 

باوجوداینکه پیاده‌روی اربعین از گذشته مرسوم بوده است؛ اما چند سالی است که این مراسم در حجم بسیار گسترده‌ای در عراق رایج شده و زائران شیعی از اقصی‌ نقاط عراق از جمله بغداد، نجف، بصره، ناصریه و اماره به سمت کربلا حرکت می‌کنند. 

این مسیر گاهی بیش از یک ماه طول می‌کشد و به‌علاوه، زائرانی از ایران و کویت و عربستان و بحرین و لبنان غالباً از راه هوایی یا زمینی به نجف رفته و از آنجا فاصله ۸۰ کیلومتری تا کربلا را پیاده می‌روند. 

این مراسم در خلال سالیان گذشته بدون شک آثار مثبت اجتماعی در جوامع شیعی داشته، از جمله آن که زمینه نزدیکی و اتحاد شیعیان ایران و عراق را فراهم آورده و زنگار دهه‌ها جدایی و هشت سال جنگ ایران و عراق را تا اندازه زیادی زدوده و با افزایش تعاملات و مراودات اجتماعی دوستانه بین دو ملت آن‌ها را به هم نزدیک کرده است. 

این مراسم سابقه نسبتاً درازی در تاریخ تشیع دارد؛ اما در گذشته غالباً روحانیون نجف و تعدادی کمی از شیعیان به انجام آن پرداخته و صرفاً مسیر نجف تا کربلا و یا حتی کمتر از آن و صرفاً از نیمه‌راه تا کربلا پیاده می‌رفتند و عملاً مراسم بیش از یک روز به درازا نمی‌کشید. 

در دوران رژیم بعثی عراق به دلیل نگرانی از تجمع شیعیان در مراسم‌های مذهبی که ممکن است مورد استفاده سیاسی علیه رژیم قرار گیرد از انجام آن ممانعت به عمل‌آورده و مجازات سختی که گاه حتی به اعدام نیز می‌رسید برای آن در نظر گرفته شد؛ از این‌ رو به‌محض سقوط رژیم صدام در سال ۲۰۰۳ میلادی مراسم پیاده‌روی اربعین این بار با شور و شکوه بیش‌تر و مشارکت وسیع شیعیان ازسرگرفته شد. 

جمعیت مشارکت‌کنندگان نیز تقریباً هر ساله با افزایش قابل‌توجهی همراه می‌شود و با استقبال گسترده سایر ملت‌ها در منطقه و جهان روبرو شده است. 

حتی به‌رغم اینکه سفر به عتبات‌عالیات در عراق پس از سقوط  صدام در سال ۱۳۸۲ برای ایرانیان امکان‌پذیر شد، تا سال ۱۳۸۵ کم‌تر کسی در ایران نام پیاده‌روی اربعین را به‌عنوان شکلی از زیارت شنیده بود؛ اما رشد ناگهانی این مناسک در ایران که پیش‌تر مناسکی عربی و عراقی تلقی می‌شد توجه جوامع داخلی و بین‌المللی را به خود جلب کرد. 

چندبعدی بودن این پدیده سبب نتایج و پیامدهای جدی در زمینه دینی، مذهبی، سیاسی‌اجتماعی فرهنگی و حتی اقتصادی می‌شود. 

همین پیچیدگی و روابط متقابل این عناصر مختلف در کنار سایر تحولات فرهنگی در سطح ملی و بین‌المللی و پدیده استقبال پرشور شیعیان و پیروان اهل‌ بیت و حتی پیروان سایر ادیان از زیارت اربعین، مطالعه و تحقیق درباره این نهضت مهم را برای بسیاری از اندیشمندان ضروری کرده است. 

در نهضت مردمی راهپیمایی اربعین بسیاری از خصوصیات استثنایی و ارزش‌های ناب انسانی و ایمانی مشهود است؛ مانند ایثار و فداکاری نمونه‌ای از رسم میهمان‌نوازی؛ نشانه‌ای از اخوت دینی؛ فرصتی برای تزکیه اخلاقی و وسیله‌ای برای تقرب الهی، اما این نهضت عظیم و بی‌بدیل و این تجمع تاریخ‌ساز و نادر از قابلیت‌های بسیاری در سایر حوزه‌ها برخوردار است به‌نحوی‌ که می‌توان آن را یک عنصر جدید در مناسبات و ادبیات نظام بین‌الملل دانست. 

در نظام بین‌المللی این عنصر به‌ظاهر آرام، تأثیرات شگرفی در مسائل پیرامون نظام بین‌الملل چه در سطح کلان و چه در سطح خرد و منطقه به‌ویژه در مهم‌ترین موضوعات و پرونده‌های منطقه حساس غرب آسیا دارد.

مسئله اربعین هندسه سیاسی منطقه را متحول کرده، بنابراین تأثیرات بین‌المللی و منطقه‌ای راهپیمایی عظیم اربعین که فرا دولتی و فراملیتی است و برنامه‌ریزی برای افزایش این اثرگذاری موضوعی حائز اهمیت است. 

قطعاً باید به این مهم عنایت داشت که مسئله اربعین فقط یک زیارت نیست؛ بلکه ابعاد گوناگونی دارد که باید به آن پرداخته شود؛ زیرا با توجه‌ به این مسائل روند افزایش یا کاهش شرکت مردم در این راهپیمایی و تأثیرات سیاسی، فرهنگی، امنیتی و اقتصادی اهمیتی دوچندان پیدا می‌کند. 

راهپیمایی میلیونی اربعین تأثیراتی بر روند سیاسی و امنیتی مسائل مهم منطقه مانند جریان بیداری اسلامی، جبهه مقاومت، وهابیت، آل سعود، بحران‌های امنیتی سوریه و یمن و پرونده فلسطین در منطقه دارد. 

باید توجه داشت که کمتر از یک دهه است که نهضت اربعین مورد توجه محافل مختلف فرهنگی، سیاسی بین‌المللی و منطقه‌ای قرار گرفته است؛ بنابراین در آینده می‌توان شاهد طرح نظرات و دیدگاه‌ها و حتی اقدامات مختلفی در مورد این نهضت بزرگ بود. 

فلسفه اربعین همان فلسفه قیام عاشوراست اما با این تفاوت که نهضت اربعین، نهضت عاشورا را در سطح گسترده و وسیع‌تر و با بیان نرم به جهانیان معرفی می‌کند.

یادداشت: کوثر سعیدیان - فعال رسانه‌ای