به گزارش پایگاه خبری تحلیلی مرآت، سمنان، از استان‌های با پایین‌ترین رتبه‌ کشوری در شاخص نرخ رشد جمعیت، در این زمینه وضعیت نگران‌کننده‌ای دارد. ایرنا ضمن ریشه‌یابی برخی مسائل، با معاون بهداشتی دانشگاه علوم استان در این زمینه به گفت‌وگو پرداخته است.

افزایش جمعیت سالمندی و کاهش نیروی جوان جوامع یک بحران همه‌گیر جهانی است و حالا این معضل برای آینده ایران نیز نگران‌کننده شده است. افزایش نیروی جوان و مولد جامعه یکی از موضوعات مهم سیاسی و اجتماعی قرن اخیر است. هر کشوری باتوجه‌به شرایط اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی خود سعی در حفظ و افزایش نیروی جوان و کاهش بحران سالمندی جامعه‌اش دارد.

مسئله رشد جمعیت، با تقویت مقدمه‌هایی مانند ازدواج و فرزندآوری، دست‌یافتنی است و باید فرزندآوری در مناطقی مانند استان سمنان که نرخ رشد جمعیت در آن بحرانی است با تمهیدات ویژه پیگیری شود و نهادهای حمایتی، فرهنگی، مساجد، سازمان‌های مردم‌نهاد، واحدهای صنعتی و تولیدی، هر کدام به نوبه خود در زمینه ترویج فرهنگ ازدواج و فرزندآوری کار کنند و نقش‌آفرین باشند.

مدیریت جمعیت هر کشور به شاخص‌های نرخ باروری، مهاجرت و مرگ بستگی دارد و باید موردتوجه مدیران حوزه‌های سلامت و امور اجتماعی قرار گیرند.

ساختار و بدنه یک جامعه را جمعیت زیر ۱۵ سال، جمعیت مولد (۶۵-۱۵ سال) و جمعیت سالمند (بالای ۶۵ سال) تشکیل می‌دهد و امید زندگی به تفکیک زن و مرد که باید موضوع سلامت ناکافی را نیز مدنظر قرارداد.

«پنجره جمعیتی» به چه معناست و چرا اهمیت دارد؟

در طول ۷۰ سال گذشته نرخ باروری در جهان و به‌ویژه در ایران به نصف کاهش‌یافته و اگر در سال ۱۳۵۷ هر یک زن هفت فرزند داشت، اما این آمار در سال ۱۳۸۴ به ۹ و یک‌دهم فرزند به‌ازای هر زن و در سال ۱۴۰۰ به زیر یک و هفت دهم فرزند به‌ازای هر زن رسیده است.

هر گاه در جامعه‌ای حداقل ۷۰ درصد از جمعیت در بازه سنی ۱۵ تا ۶۴ سال (سنین فعالیت و کار) باشند، اصطلاحاً آن جامعه در فرصت پنجره جمعیت تعریف می‌شود. به‌عبارت‌دیگر «پنجره جمعیتی» فرصتی طلایی برای اصلاح ساختارهای جمعیتی و همچنین رشد و پیشرفت علمی و اقتصادی است که اگر مغتنم شمرده نشود نه‌تنها خود تهدید خواهد بود؛ بلکه بعد از عبور از پنجره جمعیت امکان مدیریت و ترمیم ساختارهای جمعیتی و تحقق رشد و توسعه بسیار پایین و قریب به ناممکن می‌شود.

این در حالی است که کشورهای توسعه‌یافته صنعتی زمانی رشد و پیشرفت را تجربه کردند که در پنجره جمعیت قرار داشتند و در شرایط کنونی اغلب آن‌ها بعد از عبور از پنجره جمعیت به انواع مشکلات اجتماعی و رکود اقتصادی مبتلا شدند.

ایران تا حدود سال ۱۴۱۵ در فرصت پنجره جمعیت قرار دارد و از حدود ۲۰ سال آینده با بسته‌شدن پنجره جمعیت روبرو می‌شود براین‌اساس مهد تمدن نوین اسلامی برای اصلاح الگوی فرزندآوری، ارتقای ساختار جمعیت پایدار و در ادامه دستیابی به پیشرفت و توسعه همه‌جانبه، کمتر از ۲۰ سال زمان دارد و در غیر این صورت تا سه دهه آینده ایران اسلامی یکی از سه کشور سالمند جهان خواهد بود.

وضعیت وخیم نرخ جمعیت در استان سمنان

طبق گزارش‌ها، ایران در عرصه جهانی جزو کشورهای دارای پایین‌ترین نرخ جمعیتی و استان سمنان جزو مناطق دارای بدترین شیب جمعیتی در جهان است.

استان سمنان، بعد از گیلان، دارای پایین‌ترین نرخ جمعیت است، نرخ زادآوری در استان سمنان یک و چهاردهم و از نرخ کشوری که یک و هفت دهم گزارش شد، پایین‌تر است.

بسیاری از کشورهای دنیا برای تشویق و ترغیب خانواده‌ها در خصوص فرزندآوری، امتیازات و شرایط ویژه‌ای برای والدین در نظر می‌گیرند؛ اگرچه به‌خودی‌خود این امتیازات نیروی محرک فرزندآوری زوجین نیست، اما در ایجاد اطمینان خاطر و اعتماد والدین به جامعه در برابر ایجاد شرایط مطلوب رشد و زندگی فرزندان تأثیری شگرف دارد.

به طور مثال دولت سوئد برای تشویق مردم به افزایش جمعیت قانونی تصویب کرده است که بر اساس آن مادر یا پدر می‌توانند برای نگهداری از هر فرزند در خانه بمانند و ۸۰ درصد حقوق ماهیانه خود را دریافت کنند و یا کمک‌های دولت دانمارک به‌ویژه حمایت‌های بهداشتی و تحصیلی از بچه‌ها است که فرزندان را تا ۱۸ سالگی در برمی‌گیرد.

قطعاً سیاست‌های تشویقی فرزندآوری سبب ایجاد انگیزه در زوجین می‌شود، اما باید توجه داشت که ارائه بسته‌های تشویقی فرزندآوری نیازمند ایجاد شرایط مطلوب اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است.

باتوجه‌به اهمیت این موضوع، به بررسی ابعاد مختلف مقوله فرزندآوری در گفت‌وگو با سعید کسائیان معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی استان سمنان پرداخته شده است.

خطرات و مشکلات تولد نوزاد نارس، کم‌توجهی در مراقبت‌های دوران بارداری و سقط‌جنین، از جمله عوامل آشکار و پنهان مانع فرزندآوری به‌عنوان یک ارزش‌ اجتماعی و از عوامل مؤثر در تحقق جوانی جمعیت، از دیدگاه معاون دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان در گفت‌وگو بیان شد.

پنجره جمعیتی به چه معنا است و اعداد مختلفی که در این زمینه گفته می‌شود چه معنایی دارد؟

کساییان: پنجره جمعیتی به معنای مدت زمانی است که افراد در سنین باروری قرار دارند و فرصت باردارشدن دارند؛ اکنون بین هفت تا ۱۰ سال مدت‌زمان پنجره جمعیتی کشور است که اگر این زمان بگذرد باروری افراد دچار مشکل می‌شود و حتی دیر می‌شود و دیگر بچه‌دار نخواهند شد.

در سال ۱۳۶۰ شمار زنان با توانایی باروری در جامعه به ۱۰ و نیم‌میلیون نفر می‌رسید و کشور از ۲ و نیم‌میلیون نوزاد برخوردار بود، به‌گونه‌ای که به‌ازای هر چهار زن یک فرزند وجود داشت. اکنون با وجود ۲۵ میلیون زن، یک میلیون و ۴۰۰ هزار نوزاد داریم و به‌ازای هر ۱۸ زن، یک فرزند وجود دارد.

میانگین سن بارداری در کشور از سال ۱۳۵۵ تا ۱۳۹۹ حدود ۱۰ سال افزایش یافت و از ۲۲ سال به ۳۰ سال رسیده است.


آیا ناباروری سهم زیادی در ممانعت از تحقق جوانی جمعیت دارد؟

کساییان: ناباروری در بیشتر موارد قابل‌درمان است و پوشش بیمه‌های مناسبی نیز در پرداخت هزینه وجود دارد. طبق آمارها سقط‌جنین در کشور بالا است و باید برای جوانی جمعیت این مسئله موردتوجه باشد و اعمال سخت‌گیری در سقط غیرقانونی جنین بیش‌ازپیش موردتوجه قرار بگیرد.

عوامل مانع از فرزندآوری در تولد فرزند دوم به بعد را چه می‌دانید؟

کساییان: تولد نوزاد نارس سهم زیادی در تولدها دارد و تولد فرزند نارس احتمال مرگ دارد و پدر و مادرها سختی‌های زیادی را متحمل می‌شوند که موجب می‌شود والدین دیگر تمایل به فرزندآوری در نوبت‌های دوم و سوم نداشته باشند، پیشنهاد می‌شود مراقبت‌های دوران بارداری بیش‌ازپیش موردتوجه قرار بگیرد.

آیا نازایی عامل تعیین‌کننده در فرزندآوری است؟

کساییان: خیر، نازایی مشکل اساسی در فرزندآوری نیست؛ چرا که در زمان حاضر سهم قابل‌توجهی از هزینه‌های درمان ناباروری به‌وسیله بیمه‌ها پرداخت می‌شود.

چه عواملی مانع از فرزندآوری است؟

کساییان: اقتصاد خانواده‌ها، مشکلات جوانان در مسیر ازدواج و ازدواج‌نکردن، هر کدام از موانع فرزندآوری است.

برای ترغیب خانواده‌ها به فرزندآوری چه راهکاری پیشنهاد می‌دهید؟

کساییان: فرزندآوری نیازمند فرهنگ‌سازی و ارزش‌گذاری در جامعه است. اکنون در زمینه ارزش‌گذاری برای داشتن فرزند در حد مطلوب کار نشده. جوان‌ها دیر ازدواج می‌کنند، دیر بچه‌دار می‌شوند، فاصله بین تولد فرزندان خانواده‌ها زیاد است و گاه افراد از سن باروری خارج می‌شوند و داشتن فرزند برایشان ارزش و اولویت نیست.

اگر می‌خواهیم جامعه به فرزندآوری ترغیب شود باید در زمینه اهمیتِ داشتن فرزند ارزش‌گذاری و فرهنگ‌سازی کنیم، فرهنگ‌سازی یک‌شبه رخ نمی‌دهد و باید کار مستمر در این زمینه انجام شود.

رفع موانع ازدواج، تکریم خانواده، ترویج سبک زندگی اسلامی، ارتقا امید زندگی، تکریم سالمندان، توانمندسازی جمعیت، توزیع فضای جغرافیایی جمعیت، و مدیریت مهاجرت، باید در جامعه برنامه‌ریزی شود.

اقدامات حوزه حاکمیتی را در زمینه فرزندآوری چگونه ارزیابی می‌کنید؟

کساییان: رهبر معظم انقلاب طی یک دهه گذشته بارها بر موضوع جمعیت و سیاست‌های جمعیتی تأکید فرمودند و در سال ۱۳۹۳ سیاست‌های کلی جمعیت را ابلاغ کردند.

قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» نیز با تصویب مجلس شورای اسلامی توسط دولت در آبان‌ماه ۱۴۰۰ ابلاغ شد. در این قانون که در ۷۳ ماده تنظیم شده است، تکالیف دستگاه‌های اجرایی مشخص شده. پس از ابلاغ این قانون، قرارگاه جمعیت در وزارت بهداشت به ریاست وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تشکیل شد.

در قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت» به موضوعات مهم در حوزه زنان و خانواده، مسائل مربوط به جمعیت، ازدواج، فرزندآوری، اعطای تسهیلات به خانواده‌ها برای تأمین مسکن، حوزه بهداشت و سلامت مسائل معیشتی و رفاهی کارکنان، و سیاست‌های تشویقی برای بانوان پرداخته شده است.

برآیند داده‌ها نشان می‌دهد، مسائل فرهنگی و ایجاد و تقویت باور ضرورت فرزندآوری در کنار توجه به رفع نیازهای اقتصادی و معیشتی باید موردتوجه باشد.

میزان ناباروری در مناطق تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان چگونه است؟

کساییان: طبق گزارش‌ها حدود ۱۰ درصد جامعه نابارور هستند، در مقوله ناباروری باید پاسخ این پرسش بررسی شود که آیا افرادی که نابارور هستند می‌خواهند فرزند داشته باشند یا خیر؟

آیا در استان سمنان مرکز درمان ناباروری وجود دارد؟

کساییان: اکنون ۲ مرکز درمان ناباروری در سمنان و شاهرود فعال است و به افراد خدمات ارائه می‌دهند.

نرخ باروری در استان سمنان چگونه است؟

کساییان: نرخ باروری در استان سمنان بین یک و ۲ دهم تا یک و سه دهم درصد است؛ به این معنا که به‌ازای هر زوج یک و سه دهم تولد ثبت می‌شود. به‌عبارت‌دیگر اکنون به‌ازای هر ۲۰ پدر و مادر، ۱۳ فرزند در استان وجود دارد.

هدف‌گذاری نرخ فرزندآوری در استان سمنان چگونه است؟

کساییان: رساندن نرخ باروری به حداقل یک و هفت دهم درصد در مناطق تحت پوشش دانشگاه علوم پزشکی استان سمنان با اهتمام ویژه دنبال می‌شود، اما بعید است که طی یک یا ۲ سال آینده این هدف‌گذاری محقق شود.

رساندن نرخ باروری استان سمنان به ۲ (به این معنا که به‌ازای هر زوج، ۲ فرزند ثبت شود) کار دشواری است، اما رسیدن به هدف‌گذاری نرخ باروری به عدد یک و هفت دهم با اهتمام ویژه دنبال می‌شود.

نرخ پایین رشد جمعیت چالش پیشروی استان سمنان در مسیر توسعه و پیشرفت محسوب می‌شود که بهبود این شاخص نیازمند توجه ویژه مسئولان بالادستی و اجرای دقیق قوانین موجود در کنار تحقق مشوق‌ها است؛ از سویی، فرهنگ‌سازی برای فرزندآوری به‌عنوان ارزشی اجتماعی باید جدی گرفته شود.


ایرنا

انتهای خبر/