افزایش صادرات غیرنفتی نتیجه تمرکز دولت شهید رئیسی بر همسایگی اقتصادی بود

کارشناس اقتصاد منطقه‌ای در گفتگو با خبرنگار سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»؛ با تأکید بر تغییر ریل‌گذاری تجارت خارجی در دولت شهید رئیسی اظهار کرد: یکی از تحولات چشمگیر در حوزه اقتصاد خارجی ایران طی دولت شهید رئیسی کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و جهش صادرات غیرنفتی بود؛ تحولی که به‌واسطه تمرکز راهبردی دولت بر دیپلماسی اقتصادی با کشورهای همسایه و منطقه‌ای شکل گرفت.

سینا فتحی در ادامه افزود: دولت شهید رئیسی برخلاف بسیاری از دولت‌های پیشین که تمرکز خود را صرفاً بر احیای صادرات نفت و تعامل با غرب گذاشته بودند به ظرفیت‌های بی‌استفاده منطقه‌ای توجهی ویژه کرد.

وی تصریح کرد: افزایش سطح تعاملات تجاری با کشورهای عضو اتحادیه اوراسیا، گسترش تجارت با عراق و افغانستان و همچنین احیای کریدورهای زمینی و ریلی به آسیای مرکزی نشان از سیاستی منسجم برای تقویت صادرات غیرنفتی داشت.

فتحی با اشاره به آمار رسمی گمرک جمهوری اسلامی ایران عنوان کرد: صادرات غیرنفتی ایران در پایان سال ۱۴۰۲ به حدود ۵۳ میلیارد دلار رسید؛ رقمی که در مقایسه با سال آغاز به کار دولت شهید رئیسی حدود ۲۰ درصد افزایش را نشان می‌دهد و این رشد در شرایطی «استثنایی» رخ داد چراکه کشور هم‌چنان درگیر تحریم‌های گسترده مالی و بانکی بود.

وی ادامه داد: برخلاف تصور رایج مبنی بر انزوای اقتصادی ایران دولت شهید رئیسی نشان داد که با تمرکز بر دیپلماسی منطقه‌ای و شناخت درست از نیاز بازارهای اطراف می‌توان ظرفیت‌های صادراتی کشور را بالفعل کرد زیرا این دولت روابط اقتصادی با چین، هند، روسیه، پاکستان، قزاقستان، ارمنستان و حتی برخی کشورهای آفریقایی را در سطح عملیاتی پیش برد.

این کارشناس در تحلیل پیامدهای این رویکرد بیان کرد: افزایش صادرات غیرنفتی به‌طور مستقیم به رشد تولید داخلی در صنایع پتروشیمی، فولاد، سیمان، مواد غذایی و محصولات کشاورزی انجامید و در بسیاری از استان‌های مرزی فعال شدن بازارچه‌ها و گذرگاه‌های صادراتی موجب کاهش نرخ بیکاری و بهبود وضعیت معیشتی شد و این نوع توسعه برخلاف رشد رانتی ناشی از فروش نفت به عدالت منطقه‌ای نیز کمک کرد.

فتحی به گسترش زیرساخت‌های حمل‌ و نقل و لجستیک در این دوره اشاره کرد و گفت: طی دوره دولت شهید رئیسی زیرساخت‌هایی نظیر راه‌آهن شلمچه-بصره، تکمیل بندر چابهار، و بهسازی مسیرهای ترانزیتی به آسیای میانه جهش چشم‌گیری داشتند و این اقدامات نه‌تنها بر صادرات غیرنفتی اثرگذار بودند بلکه ایران را به‌عنوان یک مسیر جایگزین برای حمل‌ونقل منطقه‌ای مطرح کردند.

وی خاطرنشان کرد: باید توجه داشت که یکی از مولفه‌های موفقیت دولت در این حوزه کاهش تشریفات اداری و بروکراسی در صادرات بود و با راه‌اندازی پنجره واحد گمرکی و تسهیل فرآیند صدور مجوزهای صادراتی بسیاری از موانع پیشین حذف شد و تولیدکنندگان کوچک نیز امکان ورود به بازارهای خارجی را یافتند.

فتحی همچنین از نگاه دولت به بخش خصوصی در عرصه تجارت خارجی به‌عنوان یک تحول مثبت یاد کرد و گفت: برخلاف نگاه متمرکز دولتی در سال‌های پیش دولت شهید رئیسی با ایجاد مشوق‌های مالیاتی و حمایتی مسیر حضور فعالان بخش خصوصی در عرصه صادرات را هموار ساخت.

این کارشناس در بخش دیگری از سخنان خود تأکید کرد: تجارت خارجی در دولت شهید رئیسی فقط به صادرات کالا محدود نبود؛ بلکه صادرات خدمات فنی و مهندسی نیز رونق گرفت و شرکت‌های ایرانی در پروژه‌های راه‌سازی، سدسازی و برق‌رسانی در عراق، سوریه و برخی کشورهای آفریقایی نقش‌آفرینی کردند.

فتحی با اشاره به چشم‌انداز بلندمدت این مسیر ابراز کرد: ساختار پایه‌گذاری‌شده در این دولت اگر ادامه می‌یافت می‌توانست ایران را تا افق ۱۴۱۰ به یکی از بازیگران اصلی تجارت منطقه‌ای تبدیل کند چراکه دولت شهید رئیسی پایه‌گذار نگاهی بود که اقتصاد را نه از دریچه نفت بلکه از منظر مزیت‌های واقعی کشور در تولید و صادرات تعریف می‌کرد.

نهضت ملی مسکن گام راهبردی دولت شهید رئیسی در بازگرداندن امید به خانواده‌ها بود

کارشناس سیاست‌گذاری اجتماعی در گفتگو با خبرنگار سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»؛ با اشاره به اقدامات دولت شهید رئیسی در حوزه مسکن اظهار کرد: در یکی از سخت‌ترین سال‌های اقتصادی کشور طرح نهضت ملی مسکن به‌عنوان مهم‌ترین پروژه اجتماعی دولت توانست مسیر خانه‌دار شدن ده‌ها هزار خانواده را هموار کند و اعتماد از دست‌رفته مردم به برنامه‌ریزی‌های دولتی را تا حد زیادی بازیابی نماید.

مهدی رشنو با اشاره به حجم بالای تقاضای انباشته مسکن در کشور افزود: در ابتدای فعالیت دولت شهید رئیسی بیش از ۵ میلیون خانوار واجد شرایط در صف انتظار تأمین مسکن بودند و بازار اجاره با افزایش بی‌رویه قیمت‌ها فشار شدیدی بر طبقات متوسط و پایین وارد می‌کرد اما دولت با شجاعت و علی‌رغم محدودیت‌های مالی و زیرساختی تصمیم به اجرای یک طرح ملی گرفت که هدف آن ساخت ۴ میلیون واحد مسکونی در افق چهار ساله بود.

وی ادامه داد: برخلاف بسیاری از طرح‌های گذشته که تنها در حد وعده باقی ماندند نهضت ملی مسکن در همان دو سال اول اجرای خود از فاز مطالعاتی عبور کرد و وارد مرحله عملیات اجرایی شد و تا پایان سال ۱۴۰۲ بیش از یک میلیون و دویست هزار واحد وارد فاز ساخت شدند که از این میان حدود ۴۰۰ هزار واحد به مرحله نازک‌کاری و تحویل رسیده بودند.

رشنو با بیان این‌که نگاه دولت شهید رئیسی به مسکن صرفاً کالای سرمایه‌ای نبود تصریح کرد: این دولت مسکن را حق شهروندی می‌دانست و به همین دلیل نهضت ملی مسکن را با اولویت اقشار کم‌درآمد، کارگران، معلمان، بازنشستگان و خانواده‌های دارای فرزند پیاده‌سازی کرد و در بسیاری از استان‌ها زمین به‌صورت رایگان یا با قیمت تمام‌شده دولتی واگذار شد و تسهیلات بانکی با سود ترجیحی اختصاص یافت.

این کارشناس حوزه اجتماعی تأکید کرد: حضور فعال بنیاد مسکن، سازمان ملی زمین و مسکن و بسیج سازندگی در اجرای این طرح یکپارچگی اجرایی ایجاد کرد که در کمتر پروژه‌ای در سال‌های گذشته دیده می‌شد.

وی افزود: این هماهنگی بین دستگاهی از جمله عوامل موفقیت در سرعت اجرای پروژه‌ها در استان‌هایی مانند خراسان رضوی، فارس، یزد و سیستان و بلوچستان بود.

رشنو در تحلیل پیامدهای اجتماعی این طرح گفت: اجرای طرح نهضت ملی مسکن نه‌ تنها به تثبیت جمعیت در شهرهای کوچک و جلوگیری از مهاجرت بی‌رویه کمک کرد بلکه منجر به اشتغال‌زایی گسترده در بخش‌های ساختمانی، حمل‌ونقل، مصالح و خدمات فنی شد و در بازه‌ای کمتر از سه سال بیش از ۵۰۰ هزار فرصت شغلی مستقیم و غیرمستقیم در سراسر کشور ایجاد شد.

وی با اشاره به ویژگی‌های فنی و طراحی پروژه‌ها بیان کرد: برخلاف تصور عمومی بسیاری از واحدهای نهضت ملی مسکن از نظر استانداردهای مهندسی، طراحی و حتی فضای سبز و خدمات محله‌ای در سطح قابل قبولی قرار داشتند و استفاده از فناوری‌های نوین ساخت و ساز، بهره‌گیری از مصالح بومی و کنترل هزینه‌ها به‌گونه‌ای بود که این واحدها با وجود افزایش عمومی قیمت مسکن همچنان مقرون‌به‌صرفه باقی ماندند.

رشنو در بخش دیگری از سخنان خود به نقش مردم در پیشبرد این طرح اشاره کرد و گفت: یکی از نقاط قوت اجرای نهضت ملی مسکن مشارکت بالای متقاضیان بود و در برخی شهرها تعاونی‌های مردمی برای مدیریت بهتر منابع و نظارت بر ساخت تشکیل شدند و همین باعث شد بسیاری از پروژه‌ها از کیفیت بالایی برخوردار باشند.

وی در ادامه عنوان کرد: برخلاف برخی تبلیغات منفی دولت شهید رئیسی نشان داد که با رویکرد عدالت‌محور و بدون وابستگی به منابع نفتی می‌توان یک پروژه بزرگ اجتماعی را به سرانجام رساند و تمرکز دولت بر واگذاری زمین در مناطق با ظرفیت توسعه و فراهم‌سازی زیرساخت‌هایی مانند آب، برق، گاز و مدرسه نشان می‌داد که مسکن را به‌عنوان یک زیست‌بوم انسانی می‌نگرد.

این کارشناس اجتماعی خاطرنشان کرد: طرح نهضت ملی مسکن در دولت شهید رئیسی نقطه عطفی در تاریخ برنامه‌ریزی اجتماعی جمهوری اسلامی ایران بود و اگر این طرح به‌طور کامل در دوره‌های بعدی ادامه پیدا می‌کرد بحران مسکن به‌عنوان یکی از ریشه‌های نابرابری اجتماعی به‌تدریج مهار می‌شد.

دولت شهید رئیسی، دولت اقتدار بود

کارشناس‌ارشد روابط بین‌الملل در گفتگو با خبرنگار سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»؛ با اشاره به تحولات راهبردی دیپلماسی چندجانبه در دوره دولت شهید رئیسی اظهار کرد: یکی از ویژگی‌های بارز سیاست خارجی ایران در این دوره تلاش نظام‌مند برای ورود به بلوک‌های اقتصادی و امنیتی شرق محور بود و دولت شهید رئیسی با درک شرایط نوین نظم بین‌الملل به‌جای اتکای یک‌جانبه به مذاکرات فرسایشی با غرب مسیر عضویت و تعامل با نهادهایی چون سازمان همکاری شانگهای، اتحادیه اقتصادی اوراسیا و گروه بریکس را با جدیت دنبال کرد.

حسین شاه‌منصوری تصریح کرد: عضویت دائم ایران در سازمان همکاری شانگهای که از زمان درخواست اولیه آن سال‌ها گذشته بود سرانجام در دوره دولت شهید رئیسی به نتیجه رسید؛ این عضویت نه‌فقط از منظر نمادین بلکه از نظر عملیاتی دسترسی ایران به مکانیسم‌های منطقه‌ای برای همکاری‌های امنیتی، تجاری و زیرساختی را فراهم کرد.

وی افزود: در شرایطی که ایران تحت تحریم‌های گسترده غرب قرار داشت تقویت روابط با چین، روسیه، هند و کشورهای آسیای مرکزی به‌عنوان محورهای اصلی سازمان شانگهای موجب شد مسیرهای جایگزین برای تبادلات اقتصادی و انرژی فعال شود.

این تحلیل‌گر روابط بین‌الملل با اشاره به تلاش‌های دولت شهید رئیسی برای پیوستن به گروه بریکس بیان کرد: ایران با حضور مؤثر در نشست‌های این گروه و همراهی با ابتکارات اقتصادی کشورهای عضو توانست از حمایت چین و روسیه برای عضویت برخوردار شود و پیوستن ایران به بریکس در دوره‌ای که اقتصاد جهانی به سمت چندقطبی شدن حرکت می‌کند نشانه‌ای روشن از ارتقای جایگاه ژئوپلیتیکی جمهوری اسلامی بود.

شاه‌منصوری تأکید کرد: بر خلاف تصوراتی که دیپلماسی منطقه‌ای را صرفاً در چارچوب روابط سنتی تفسیر می‌کردند دولت شهید رئیسی با تقویت پیوندهای استراتژیک در حوزه اوراسیا و فعال‌سازی مسیرهای ترانزیتی چون کریدور شمال-جنوب و شرق-غرب توانست نقش ایران را در زنجیره تأمین جهانی بازتعریف کند و مذاکرات حمل‌ونقل سه‌جانبه با روسیه و هند و توافق‌نامه‌های لجستیکی با قزاقستان، ترکمنستان و جمهوری آذربایجان نشانه‌ای از این تغییر رویکرد بود.

وی در بخش دیگری از سخنان خود به مفهوم «وزن ژئوپلیتیکی» اشاره کرد و گفت: دولت شهید رئیسی با تکیه بر ظرفیت‌های جغرافیایی ایران از جمله مرزهای گسترده با ۱۵ کشور، سواحل جنوبی و موقعیت کریدوری ایران در قلب اوراسیا رویکردی فعال برای تبدیل این موقعیت به یک مزیت ژئوپلیتیکی اتخاذ کرد.

شاه‌منصوری افزود: مشارکت ایران در پروژه‌های بزرگ نظیر راه ابریشم چین نشان داد که تهران دیگر صرفاً بازیگری تحت فشار نیست بلکه به یک گره ارتباطی مهم در طراحی نظم اقتصادی نوین تبدیل شده است.

وی همچنین با اشاره به نقش وزارت امور خارجه در پیگیری این سیاست‌ها اظهار کرد: دستگاه دیپلماسی در این دوره با رویکردی هماهنگ با نهادهای اقتصادی و امنیتی کشور توانست ارتباط مؤثر و منسجم‌تری با کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای برقرار کند و سفرهای متعدد دیپلماتیک به آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین و امضای بیش از ۸۰ سند همکاری دو و چندجانبه دستاوردهایی بود که به‌ندرت در دوره‌های پیش از آن مشاهده شده بود.

این کارشناس‌ارشد در تحلیل دستاوردهای بلندمدت این روند ابراز کرد: آنچه دولت شهید رئیسی انجام داد صرفاً یک چرخش دیپلماتیک نبود بلکه تلاشی هدفمند برای کاستن از فشار تحریم‌ها و ایجاد ساختارهای جایگزین برای تعامل اقتصادی بین‌المللی بود و حضور ایران در مجامعی نظیر بریکس امکان استفاده از ارزهای غیردلاری، سیستم‌های پرداخت جایگزین سوئیفت و دسترسی به بانک‌های توسعه‌ای را فراهم کرد که می‌تواند در دوره‌های بعدی راه‌گشای مبادلات پایدار اقتصادی باشد.

شاه‌منصوری عنوان کرد: تغییر وزن بین‌المللی ایران در دوره دولت شهید رئیسی صرفاً ناشی از تغییر ادبیات دیپلماتیک نبود، بلکه حاصل یک سیاست خارجی عمل‌گرا، واقع‌بینانه و متوازن بود که با اتکا به منافع ملی و ظرفیت‌های بومی کشور پیش رفت.

انتهای خبر/