به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»؛ فعال رسانه‌ای در یادداشتی اختصاصی نوشت: عید قربان نه فقط جشن پایان مناسک حج بلکه اوج تجلی عبودیت و تسلیم در برابر خداوند متعال بوده و این روز سرشار از مفاهیم عمیق عرفانی، اجتماعی و الهی است که قرن‌هاست در دل فرهنگ اسلامی، جایگاهی جاودانه یافته و به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین مناسبت‌های دینی حامل پیام‌هایی است که فراتر از یک قربانی فیزیکی به قربانی کردن نفس، خواسته‌ها و تعلقات دنیوی برای رسیدن به مقام قرب الهی اشاره دارد.

در دل واقعه تاریخی و شکوهمند قربانی ایستادگی حضرت ابراهیم (ع) و تسلیم کامل حضرت اسماعیل (ع) رمز بزرگی نهفته است که تنها با عینک عرفان قابل مشاهده بوده و قربانی کردن فرزند فقط یک فرمان الهی برای آزمون نبود؛ بلکه یک مسیر سلوک بوده، سلوکی که هر انسان مؤمنی برای رسیدن به مقام توحید باید طی کند.

آنچه این روز را از دیگر مناسبت‌های دینی ممتاز می‌کند حضور مستقیم عنصر «قرب» در بطن عمل است چراکه قربان از ریشه «قَرَبَ» به معنای نزدیک شدن، نمایانگر اوج بندگی و عبور از خود برای رسیدن به حق تعالی است و هر آنچه غیر خداست باید قربانی شود تا جان به جوار رحمت او پرواز کند.

داستان حضرت ابراهیم و اسماعیل (ع) نماد عرفان عملی بوده و عرفانی که در آن عاشق در نهایت تبعیت اراده خود را زیر سایه مشیت محبوب قرار می‌دهد و در این راه احساسات پدرانه، تعلقات خونی و حتی منطق و عقل بشری رنگ می‌بازند تا ایمان بدرخشد.

حضرت ابراهیم (ع) در برابر فرمان قربانی کردن عزیزترین‌اش نه اعتراض کرد و نه تأخیر انداخت؛ بلکه فرمود: یا بُنَیَّ إِنّی أَری فِی المَنامِ أَنّی أَذبَحُکَ فَانظُر مَاذا تَری و پاسخ حضرت اسماعیل (ع) تسلیم محض بود.

در این دیالوگ قدسی نوعی از بالاترین مراتب عرفان و ایمان دیده می‌شود و اسماعیل نیز در مقام سالک راه خدا می‌داند که باید حتی از جان خود عبور کند و این عرفان نه منفعلانه بلکه آگاهانه و مشتاقانه است.

در هر قربانی بُعدی فراتر از ظاهر نهفته و ذبح گوسفند نماد است اما آنچه باید واقعاً ذبح شود نفس اماره، تعلقات مادی و خودمحوری انسان بوده و پیامبر اکرم (ص) در بازگشت از یکی از غزوات فرمودند: «ما از جهاد اصغر بازگشتیم و جهاد اکبر باقی است» و در پاسخ به سوال اصحاب آن جهاد اکبر را "جهاد با نفس" دانستند.

عید قربان فراخوانی به این جهاد اکبر بوده و ذبح حیوان اگر صرفاً یک عمل مناسکی باقی بماند و با تحول درونی همراه نباشد معنای قرب را مخدوش می‌سازد و قربان آئینه‌ای است برای شناخت آنچه مانع تقرب به خداوند شده است.

از منظر عرفانی عید قربان در ادامه روز عرفه است؛ آن لحظه عظیم که بندگان در صحرای عرفات با چشمانی اشک‌بار و دستانی ملتمس طلب بخشش و تطهیر می‌کنند و روز عرفه زمان شناخت و بازگشت است و قربان لحظه آزمون صداقت این بازگشت و اگر در عرفه شناخت حاصل شد در قربان باید تسلیم کامل و صداقت در سلوک اثبات شود.

عرفه مقدمه عرفان است و قربان نتیجه آن و اگر در عرفه خدا را با زبان و دل خواندیم در عید قربان باید با عمل و گذشت به سویش گام برداریم و کسی که دعای عرفه را زمزمه کرده و قطره‌ای از معرفت حسینی را چشیده نمی‌تواند از قربانی کردن نفس سر باز زند.

یکی از شاخص‌ترین جلوه‌های عید قربان مشارکت اجتماعی در نیکی و احسان است و سنت تقسیم گوشت قربانی میان نیازمندان تجلی روح همدلی و رفع تبعیض بوده و در این روز مسلمان باید از انحصار عبودیت شخصی خارج شده و نگاهش را به جامعه معطوف کند و در دین اسلام قرب به خدا جدا از قرب به بندگان نیست.

امروز معنای قربانی تنها در ذبح گوسفند خلاصه نمی‌شود؛ بلکه باید با دل و عمل فقرزدایی کرد و عید قربان عید همدلی و هم‌طعامی است و هیچ فقیر و محرومی نباید در این روز طعم تنهایی بچشد و سهم مستضعفان از این جشن عین سهم بندگان از ضیافت الهی است.

عید قربان روز تولد دوباره انسانی است که از درون خود عبور کرده، به جایگاه «إِنِّی جَاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِمَامًا» رسیده و دیگر در آیینه قلبش چیزی جز پروردگار نمی‌بیند و این روز روز اثبات وفاداری به مسیر ایمان و روز تجدید عهد با خدای یگانه است.

اگر ابراهیم و اسماعیل رمز عبور از همه تعلّقاتند و ما نیز باید در حد خویش خلیل‌وار قدم برداریم و در زمانه‌ای که تعلقات تنهایی و طمع انسان را محاصره کرده‌اند و عید قربان یادآور آن است که تنها با بریدن از غیر و پیوستن به خدا می‌توان به آرامش واقعی و انسانیت ناب دست یافت.

یادداشت: کوثر سعیدیان_فعال رسانه‌ای