به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»، روستای قلعه‌بالا در شرق شهرستان شاهرود، هر سال در روزی مشخص به صحنه‌ نمایش یکی از جلوه‌های درخشان دلسوزی مردمانش نسبت به طبیعت تبدیل می‌شود. 

اهالی این روستا، که در مجاورت یکی از مهم‌ترین زیست‌کره‌های ایران یعنی توران زندگی می‌کنند، در فصل پائیز با برگزاری مراسم سنتی موسوم به «نذر علوفه» تلاش می‌کنند تا بخشی از نیاز غذایی گونه‌های جانوری مناطق حفاظت‌شده اطراف را تأمین کنند.

این آئین، که ریشه در باورهای مذهبی و فرهنگ بومی منطقه دارد، بیشتر از آنکه یک اقدام نمادین باشد، پاسخی واقعی به بحران کمبود منابع طبیعی برای حیات‌وحش در شرایط خشکسالی‌های پی‌ در پی است.  

در روز برگزاری این مراسم، کوچه‌های پلکانی قلعه‌بالا شاهد رفت‌ و آمد زنان، مردان، نوجوانان و سالمندانی است که با بسته‌های علوفه و یا کمک‌های نقدی خود، به محل گردهمایی می‌آیند.

علوفه‌ها توسط داوطلبان به نقاطی منتقل می‌شود که گروه‌های حیات‌وحش مانند بز کوهی، قوچ، جبیر و میش در آن تردد دارند. این جانوران که بخش مهمی از تنوع زیستی توران را تشکیل می‌دهند، در فصل‌های خشک با تهدید کاهش جدی منابع غذایی مواجه‌اند و همین اقدام مردمی، به بقای آن‌ها کمک می‌کند.  

یکی از کشاورزان قدیمی قلعه‌بالا، درباره این رسم قدیمی گفت که این رسم را از پدر و پدربزرگ خود آموخته است. 

به گفته وی، خشکسالی سال‌های اخیر باعث شده جانوران منطقه بیش از پیش به کمک مردم وابسته شوند و همین حس مسئولیت، انگیزه اصلی او برای شرکت در آیین باشد.

یکی دیگر از اهالی روستا با اشاره به اینکه نذر علوفه فقط یک کار خیر نیست، گفت: بلکه فرصتی است برای آموزش به نسل جدید.

وی تأکید کرد که کودکان با دیدن این همیاری، از همان سنین کم یاد می‌گیرند که طبیعت هم بخشی از خانواده بزرگ ماست و باید در حفظ آن کوشا بود.

این بانوی روستایی با بیان اینکه آئین نذر علوفه برای پیوندی زنده میان گذشته و آینده است، اظهار کرد: این مراسم دریچه‌ای برای دیدار، همدلی و پاسداری از زیست‌کره توران است جایی که صدای هم‌صحبتی انسان‌ها با خش‌خش پای جانوران در علوفه، داستانی از پیوند دیرینه روستا با حیات‌وحش را رقم می‌زند.

در همین خصوص، رئیس اداره میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شاهرود در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «مرآت» گفت: این مراسم از جنبه‌ای فراتر از کمک غذایی به حیوانات برخوردار است.

سید محمدصادق رضویان در ادامه افزود: چنین حرکت‌هایی، پیوند عمیقی میان انسان و طبیعت ایجاد می‌کند و مفهوم مسئولیت‌پذیری اجتماعی را زنده نگه می‌دارد.

وی تأکید کرد که مراقبت از حیات‌وحش نباید صرفاً به وظایف ادارات دولتی محدود شود، بلکه زمانی پایدار خواهد بود که جامعه محلی در این روند، نقش اصلی را ایفا کند.  

رضویان با اشاره به اینکه سنت نذر علوفه، علاوه بر جنبه محیط‌زیستی، به رویدادی اجتماعی نیز تبدیل شده است، بیان کرد: روستائیان این روز را فرصتی برای دیدار و گفتگو، بازآفرینی خاطرات جمعی و تقویت پیوندهای همسایگی می‌دانند.

این مقام مسئول خاطرنشان کرد: بسیاری از خانواده‌ها با انگیزه مذهبی، شرکت در این آیین را نوعی ادای نذر و شکرگزاری می‌دانند، در حالی که نسل جوان آن را نوعی مشارکت شهروندی و همیاری در حفاظت از میراث طبیعی تلقی می‌کند.  

به گفته وی، در هنگام انتقال علوفه‌ها، گروهی از داوطلبان با راهنمایی محیط‌بانان، محل‌های مناسب رهاسازی خوراک را انتخاب می‌کنند که این انتخاب با در نظر گرفتن ایمنی حیوانات و جلوگیری از ایجاد وابستگی آن‌ها به حضور انسانی انجام می‌شود.

رضویان عنوان کرد: هدف این است که کمک‌ها جنبه پشتیبانی داشته باشد نه جایگزینی کامل برای منابع طبیعی، تا تعادل اکوسیستم حفظ شود.  

مراسم نذر علوفه در قلعه‌بالا، به مرور زمان جایگاه ویژه‌ای در بین آئین‌های روستایی منطقه پیدا کرده است. این آئین نه تنها یادآور ارزش‌های کهن همکاری و نوع‌دوستی است، بلکه الگویی عملی برای دیگر روستاهای حاشیه مناطق حفاظت‌شده محسوب می‌شود.

نمونه چنین مشارکت‌هایی در توران نشان داده که حضور فعال اجتماع محلی می‌تواند اثرات ملموسی بر حفظ گونه‌های آسیب‌پذیر و مهار روند کاهش جمعیت آن‌ها داشته باشد.  

با پایان روز و توزیع آخرین بسته‌های علوفه، اهالی قلعه‌بالا با رضایت خاطر به خانه‌های خود بازمی‌گردند؛ چرا که می‌دانند تلاش مشترکشان در این روز، هر چند کوچک، به معنای تداوم زندگی در گستره‌ بی‌نظیر توران است.

این روستا با تکیه بر فرهنگ خویش، هر ساله پیام روشنی به منطقه و فراتر از آن می‌فرستد: حفاظت از طبیعت، مسئولیتی همگانی است که با دست‌های متحد، ممکن می‌شود.  

انتهای خبر/