به گزارش خبرنگار فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»؛ حضور مبارک امام علی بن موسی‌الرضا (ع) در سرزمین ایران نعمتی بی‌نظیر برای ملت ماست؛ نعمتی که نه‌تنها هویت دینی و معنوی ایرانیان را غنا بخشیده بلکه در طول تاریخ نقشی اساسی در تقویت همبستگی ملی، وحدت مذهبی و الهام‌بخشی فرهنگی ایفا کرده است.

مشهدالرضا به‌عنوان قلب تپنده شیعه در شرق جهان اسلام هر ساله میزبان میلیون‌ها زائر عاشق است که با دل‌هایی مملو از عشق و توسل خود را به بارگاه منور آن امام همام می‌رسانند و این ارتباط معنوی عمیق نه‌فقط میان مردم بلکه در سیره و سبک زندگی بزرگان دین و شهدای مقاومت نیز به‌وضوح دیده می‌شود؛ از شهید آیت‌الله رئیسی که خدمت در آستان قدس رضوی را افتخار خود می‌دانست تا شهید حاج قاسم سلیمانی که بارها از توسل و عشق خود به امام رضا (ع) سخن گفته بود همگی نشانگر جایگاه خاص آن حضرت در جان و جهان رهروان حقیقت است.

در کنار حرم مطهر رضوی وجود نورانی حضرت معصومه (س) در قم و حضرت شاهچراغ (ع) در شیراز ایران اسلامی را به سه‌ضلعی نورانی از برکت و معنویت تبدیل کرده است؛ اضلاعی که نه‌تنها موجب گسترش فرهنگ اهل‌بیت (ع) در کشور شده‌اند بلکه پناهگاه امن دل‌های خسته و جویای حقیقت در دوران فتنه، جنگ و فشار بوده‌اند و امروز بیش از هر زمان دیگر شناخت، پاسداشت و بهره‌برداری از این ظرفیت‌های بی‌نظیر معنوی ضرورتی راهبردی برای حفظ هویت دینی و ملی ماست؛ هویتی که با نام رضا (ع) گره خورده و تا ابد زنده خواهد ماند.

از این جهت با حجت‌الاسلام‌ والمسلمین سید حمید حسینی کارشناس برجسته اسلام‌شناسی و استاد حوزه علمیه دامغان به واکاوی آثار و نقش‌های مختلف حرم مطهر رضوی در ساختار معنوی، اجتماعی و سیاسی کشور پرداخته‌ایم.

مرآت: لطفاً درباره جایگاه وجود مبارک امام رضا (ع) و حرم حضرت در ایران اسلامی توضیح دهید.

حسینی: بی‌تردید حضور مرقد نورانی امام علی بن موسی‌الرضا (ع) در جغرافیای ایران نعمتی عظیم و تأثیرگذار برای ملت ایران بوده و اگر بخواهیم این موضوع را دقیق‌تر بررسی کنیم باید گفت که حرم مطهر رضوی نه‌تنها یک مکان مذهبی بلکه محور تحولات فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و حتی اقتصادی در کشور است.

از دوره سامانیان و صفویان گرفته تا دوران معاصر این بارگاه مطهر همواره کانون وحدت، معنویت و مقاومت بوده و این مکان مقدس نقشی محوری در حفظ هویت شیعی و اسلامی ایرانیان داشته و امروز نیز در برابر امواج تهاجم فرهنگی و هجمه‌های رسانه‌ای غرب چون دژی مستحکم ایستاده است.

در حقیقت امام رضا (ع) در حافظه تاریخی ملت ایران جایگاهی ممتاز دارد؛ نه تنها به‌دلیل مقام امامت بلکه به‌سبب حضور فیزیکی و تاریخی آن حضرت در این سرزمین و این حضور یک هویت تمدنی و معنوی ویژه به کشور ما بخشیده است؛ هویتی که در مراسم مذهبی، زبان هنر، سبک زندگی و حتی ادبیات عامیانه مردم ایران رسوخ کرده است.

مرآت: در مورد تأثیرات فرهنگی و اعتقادی حرم امام رضا (ع) بیشتر توضیح دهید، چگونه این مکان مقدس بر فرهنگ ایرانی اثرگذار بوده است؟

حسینی: حرم امام رضا (ع) به‌مثابه یک دانشگاه معنوی بوده و زائرانی که از اقصی‌نقاط ایران و جهان اسلام به مشهد مشرف می‌شوند در واقع وارد عرصه‌ای می‌شوند که در آن فرهنگ شیعی، اخلاق علوی و معرفت دینی به صورت عینی و عملی به آن‌ها منتقل می‌شود و بسیاری از زائران با شرکت در جلسات سخنرانی، حلقات معرفت، کرسی‌های تفسیر قرآن و مراسم مذهبی از فضای حرم بهره‌مند می‌شوند و از سوی دیگر حضور این حرم در ایران موجب گسترش فرهنگ اهل بیت (ع) در میان اقوام مختلف ایرانی شده و شما نمی‌توانید ایرانی‌ای را پیدا کنید که نسبت به امام رضا (ع) بی‌تفاوت باشد؛ حتی آنان‌که به لحاظ فکری یا مذهبی ممکن است اختلاف دیدگاه داشته باشند به حضرت احترام قلبی دارند.

همچنین آستان قدس رضوی با بهره‌گیری از ابزارهای رسانه‌ای، هنری و فرهنگی توانسته معارف رضوی را در قالب‌های نوین به نسل جوان منتقل کند و برنامه‌های متنوعی مانند جشنواره‌های فرهنگی، نمایشگاه‌های قرآن و عترت، فعالیت‌های پژوهشی در بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس و اعزام مبلغین به مناطق مختلف همگی از جمله خدمات فرهنگی این نهاد مقدس‌اند که اثرات عمیقی در ارتقای سطح آگاهی دینی مردم داشته است.

نقش آستان قدس در چاپ و نشر کتاب‌های اسلامی، تولید فیلم‌های مستند، سریال‌های تلویزیونی، نرم‌افزارهای مذهبی و سایر ابزارهای نوین فرهنگی نیز بسیار درخور توجه است.

مرآت: شما چه نگاهی به پیوند شهدای بزرگ ایران با امام رضا (ع) دارید؟ به‌ویژه ارتباط معنوی چهره‌هایی چون شهید آیت‌الله رئیسی، شهید حاج قاسم سلیمانی و شهید سید حسن نصرالله.

حسینی: یکی از ابعاد کمتر پرداخته‌ شده در سیره شهدای مقاومت ارتباط عمیق و عاطفی آن‌ها با امام رضا (ع) بوده و برای مثال؛ شهید آیت‌الله رئیسی نه‌تنها تولیت آستان قدس را بر عهده داشت بلکه زندگی وی با عشق و ارادت به حضرت گره خورده بود و بارها تأکید کرده بود که خدمت به زائران امام رضا (ع) را بالاترین افتخار زندگی خود می‌داند.

در مورد شهید حاج قاسم سلیمانی نیز باید گفت که مشهد مقدس همواره مأمن دل وی بود و در خاطرات دوستانش آمده که هرگاه در عملیات‌های سخت به تنگنا می‌رسید به امام رضا (ع) توسل می‌جست و به‌همین خاطر وصیت کرد که در کنار شهدای مدافع حرم دفن شود تا پیوندی نمادین میان وی و فرهنگ زیارت و شهادت باقی بماند.

شهید سید حسن نصرالله هم در سخنرانی‌های خود بارها به الطاف حضرت رضا (ع) اشاره کرده و ایران را به‌واسطه وجود این امام همام کشوری مقدس دانسته و این ارتباط معنوی نشان‌دهنده عمق تأثیر فرهنگ رضوی بر جبهه مقاومت است که فراتر از مرزهای جغرافیایی یک منظومه اعتقادی و الهام‌بخش برای تمام آزادگان جهان ایجاد کرده است.

مرآت: در این میان جایگاه حضرت شاهچراغ (ع) در گسترش فرهنگ اهل بیت (ع) در ایران چگونه بوده است؟

حسینی: حضرت احمد بن موسی (ع) ملقب به شاهچراغ در واقع حلقه واسط معنوی میان مردم جنوب ایران و فرهنگ اهل بیت (ع) است و شیراز به‌واسطه وجود حرم حضرت یکی از مراکز مهم تشیع در ایران بوده و هست و علاوه بر آن در دوره‌های مختلف تاریخی این مکان نقش پناهگاه برای علویان و محبان اهل بیت را ایفا کرده و جالب است بدانید که بسیاری از علمای بزرگ شیعه در دوران تحصیل خود از فضای معنوی شاهچراغ بهره‌مند شده‌اند و امروزه حرم شاهچراغ به پایگاه مهمی برای گسترش فعالیت‌های فرهنگی، قرآنی و اجتماعی در جنوب کشور تبدیل شده است.

راه‌اندازی مراکز آموزش علوم اسلامی، برگزاری مراسم‌های مذهبی و فرهنگی با حضور اقشار مختلف و مشارکت فعال در امور خیریه از جمله اقدامات این آستان مقدس در راستای ترویج معارف اهل بیت (ع) است.

مرآت: با توجه به وجود سه حرم نورانی در ایران این مثلث مقدس چه برکاتی برای کشورمان داشته است؟

حسینی: این سه حرم نورانی در حقیقت سه قطب معنویت، علم و مقاومت در ایران اسلامی هستند و قم، مشهد و شیراز هرکدام با ویژگی‌های خاص خود توانسته‌اند بار عظیمی از فرهنگ‌سازی و هدایت اجتماعی را بر دوش بکشند و قم با حضور حضرت معصومه (س) و حوزه علمیه‌اش پایتخت علمی تشیع است و مشهد با حرم امام رضا (ع) مأمن و میعادگاه عاشقان اهل بیت و تبلور هویت اسلامی_ایرانی است و شیراز نیز با حرم حضرت شاهچراغ مأمن تاریخی و فرهنگی شیعه در جنوب ایران است.

این سه‌گانه مقدس در واقع موجب شده که جغرافیای ایران در محوریت گفتمان اهل بیت (ع) قرار گیرد و پیوندی ناگسستنی میان ملت ایران و فرهنگ شیعی برقرار گردد و حتی در دوران سخت جنگ تحمیلی یا فتنه‌های اجتماعی رجوع مردم به این حرم‌ها نقش تسکین‌دهنده و الهام‌بخش داشته و از سوی دیگر این اماکن مقدس موجب تقویت اقتصاد زیارت، اشتغال‌زایی، رونق گردشگری مذهبی و جذب سرمایه‌گذاری‌های معنوی و عمرانی نیز شده‌اند.

هم‌اکنون پروژه‌های گسترده‌ای در حوزه زیرساخت‌های زائرپذیری، توسعه فضاهای فرهنگی، حمایت از کسب‌وکارهای مبتنی بر زیارت و رونق اقتصاد شهری در اطراف این حرم‌ها در جریان است که آثار آن در زندگی روزمره مردم قابل مشاهده بوده و از توسعه خطوط ریلی و هوایی تا گسترش خدمات رفاهی و فرهنگی همه و همه نشان از پیوند میان معنویت و پیشرفت اجتماعی دارد.

مرآت: آیا می‌توان گفت که فرهنگ زیارت و توسل به امام رضا (ع) در ایجاد روحیه مقاومت در جامعه ایرانی نقش داشته است؟

حسینی: قطعاً، زیرا فرهنگ زیارت در ایران نه‌فقط یک رفتار مذهبی بلکه یک ابزار تمدنی بوده و زائر امام رضا (ع) در کنار اشک و دعا روحیه‌ای پیدا می‌کند که می‌تواند در برابر سختی‌ها بایستد و بسیاری از رزمندگان دفاع مقدس نیز پیش از اعزام به جبهه به حرم حضرت مشرف می‌شدند و از او طلب استقامت می‌کردند.

این سنت امروز نیز در مدافعان حرم، طلاب جوان و فعالان فرهنگی و اجتماعی ادامه دارد و توسل به امام رضا (ع) دل‌ها را آرام و اراده‌ها را استوار می‌سازد و نقش رسانه‌های رضوی در بازنمایی این فرهنگ نیز بسیار حیاتی است؛ صدا و سیمای خراسان رضوی، شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی آستان قدس و تولیدات رسانه‌ای گوناگون همگی در تعمیق روحیه مقاومت و تبیین فرهنگ رضوی مؤثر بوده‌اند.

در فضای رسانه‌ای امروز که با انواع شبهات و چالش‌های اعتقادی مواجهیم تولید محتوا در حوزه رضوی با نگاه راهبردی و تربیتی می‌تواند گامی مهم در تثبیت هویت دینی جوانان باشد و برگزاری اردوهای زیارتی و فرهنگی برای نوجوانان و دانش‌آموزان فرصت تربیتی گرانبهایی است که باید مورد حمایت جدی نهادهای فرهنگی و آموزش‌وپرورش قرار گیرد.

مرآت: به عنوان سخن پایانی اگر موردی هست بفرمایید.

حسینی: فقط می‌خواهم بر این نکته تأکید کنم که ملت ایران باید قدر این نعمت الهی یعنی حضور امامی معصوم در خاک کشورشان را بدانند، حرم حضرت رضا (ع) محور وحدت ملی و هویت دینی ماست و در برابر هجمه‌های فرهنگی و جنگ نرم دشمنان پناه بردن به این بارگاه و تقویت ارتباط با اهل بیت (ع) ضامن عزت و استقلال ما خواهد بود و از همه مردم، مسئولان و فعالان فرهنگی می‌خواهم که در مسیر ترویج فرهنگ رضوی و خدمت به زائران این حرم مطهر از هیچ تلاشی فروگذار نکنند.

انتهای خبر/