زبان فارسی دچار چالش شده است

کارشناس زبان و فرهنگ رسانه در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»؛ با اشاره به نقش تأثیرگذار رسانه‌ها در ترویج واژگان بیگانه اظهار کرد: زبان فارسی طی دهه‌های اخیر به‌ویژه از مسیر رسانه‌های دیداری و نوشتاری با موجی از واژگان بیگانه روبه‌رو شده که بخش عمده‌ای از آن به‌صورت ناخودآگاه وارد گفتمان روزمره مردم شده است.

مسلم عابدینی افزود: این مسئله بیش از آنکه به خود زبان فارسی بازگردد به ضعف سیاست‌گذاری‌های فرهنگی در حوزه رسانه بازمی‌گردد؛ جایی که واژه‌گزینی دقیق، نظارت محتوایی و تولیدات زبانی اصیل جای خود را به ترجمه‌های سطحی و استفاده بی‌رویه از معادل‌های انگلیسی داده است.

وی با اشاره به تأثیر فضای مجازی و رسانه‌های نوین عنوان کرد: امروز بخش بزرگی از محتواهایی که مردم مصرف می‌کنند از بستر شبکه‌های اجتماعی و سکوهایی می‌آید که زبان معیار را رعایت نمی‌کنند و واژگانی مانند «ریپورت»، «اکانت»، «استوری»، «پست» و... به‌صورت روزمره در مکالمات وارد شده‌اند بی‌آنکه جایگزین‌های فارسی آن‌ها تثبیت شود.

این کارشناس تصریح کرد: نهادهایی مانند فرهنگستان زبان فارسی باید ارتباط خود را با رسانه‌ها بازتعریف کنند و واژه‌سازی نباید فقط در اتاق‌های بسته انجام شود بلکه باید با همکاری تولیدکنندگان محتوا، برنامه‌سازان و خبرنگاران همراه باشد.

وی تأکید کرد: بخشی از حل این مسئله به سواد رسانه‌ای مردم بازمی‌گردد و اگر مخاطبان نسبت به هویت زبانی خود حساس باشند و رسانه‌ها را نسبت به استفاده از زبان دقیق مطالبه‌گر بدانند قطعاً تأثیر فرهنگی مثبت‌تری در جامعه ایجاد می‌شود.

عابدینی خاطرنشان کرد: برخی از رسانه‌های پرمخاطب داخلی نیز ناخودآگاه در ترویج این واژگان نقش دارند چراکه ساختار ترجمه‌ای دارند و در بسیاری موارد معادل‌های واژه‌ها را از متن‌های انگلیسی استخراج کرده و همان‌طور به زبان فارسی منتقل می‌کنند.

وی ادامه داد: متأسفانه در برخی برنامه‌های تلویزیونی یا حتی اخبار رسمی واژه‌هایی به کار می‌رود که برای مخاطب فارسی‌زبان ملموس نیست یا درک آن نیاز به دانش زبان دوم دارد و این موضوع نه‌ تنها فهم محتوا را دشوار می‌کند بلکه به تدریج باعث فاصله گرفتن از زبان بومی می‌شود.

عابدینی گفت: باید یک سیاست ملی در حوزه زبان رسانه‌ای تدوین شود؛ سیاستی که در آن هم نقش نظارتی پررنگ باشد و هم نقش آموزشی برای اهالی رسانه و حتی می‌توان در دانشکده‌های ارتباطات واحدهای درسی ویژه‌ای با موضوع زبان و رسانه اضافه کرد تا خبرنگاران آینده خود به محافظان زبان تبدیل شوند.

وی ابراز کرد: حفظ زبان فارسی در رسانه‌ها یک ضرورت فرهنگی است و اگر امروز در برابر هجمه واژگان بیگانه بی‌تفاوت بمانیم فردا با زبانی روبه‌رو خواهیم بود که نه اصالت و نه کارکرد ارتباطی مؤثر دارد.

تاکید بر اصالت زبان فارسی از مدرسه شروع می‌شود

کارشناس‌ارشد علوم تربیتی در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»؛ با اشاره به تغییر الگوهای زبانی نسل نوجوان اظهار کرد: آنچه امروز در مدارس جریان دارد نوعی فاصله میان زبان رسمی آموزش و زبان روزمره دانش‌آموزان است که گاهی مانعی جدی برای درک مفاهیم درسی و انتقال فرهنگ محسوب می‌شود.

فاطمه جمال‌زاده افزود: زبان فارسی در کتاب‌های درسی همچنان با ساختار و واژگانی آموزش داده می‌شود که از زندگی واقعی نسل جدید فاصله دارد و همین شکاف باعث می‌شود زبان آموزش‌دیده صرفاً به کلاس محدود شده و در زندگی روزمره کاربرد نداشته باشد.

وی تأکید کرد: واژه‌های عامیانه، اینترنتی یا بیگانه که دانش‌آموزان در فضای بیرونی با آن‌ها مواجه‌اند جای واژگان دقیق فارسی را می‌گیرند و متأسفانه این روند در حال نهادینه‌شدن است.

جمال‌زاده عنوان کرد: آموزش زبان فارسی باید تلفیقی از آموزش ساختار و هویت باشد زیرا وقتی نوجوان بداند زبان مادری‌اش حامل تاریخ، ادبیات و روح ملی اوست نسبت به استفاده صحیح از آن مسئولیت بیشتری حس می‌کند.

این کارشناس‌ارشد با اشاره به نقش معلمان در الگوسازی زبانی بیان کرد: اگر زبان گفتاری معلم با زبان رسمی فاصله داشته باشد یا از واژه‌های بیگانه بی‌محابا استفاده کند دانش‌آموز ناخودآگاه همان الگو را تکرار خواهد کرد.

جمال‌زاده افزود: باید دوره‌های توانمندسازی ویژه برای معلمان فارسی و سایر رشته‌ها طراحی شود تا ضمن آشنایی با واژه‌گزینی درست در برابر موج واژگان وارداتی نیز واکنش علمی نشان دهند.

وی تصریح کرد: رسانه‌های آموزشی، پلتفرم‌های یادگیری و حتی آزمون‌های رسمی نیز باید به ترویج زبان معیار کمک کنند چراکه بدون یک سیاست واحد زبانی آموزش رسمی قادر به محافظت از زبان نخواهد بود.

این کارشناس با اشاره به نقش خانواده‌ها در تثبیت زبان معیار ادامه داد: والدین باید نسبت به زبان گفتاری فرزندان خود آگاه باشند و از کودکی با آن‌ها به زبان صحیح فارسی صحبت کنند زیرا کودکانی که در خانه با زبان مخلوط یا عامیانه رشد می‌کنند در مدرسه نیز با مشکلات زبانی مواجه خواهند شد.

وی اضافه کرد: کتاب‌های کمک‌درسی و محتوای آموزشی غیردولتی نیز باید زیر نظر نهادهای زبان‌پژوهی بررسی شوند و نمی‌توان انتظار داشت زبان معیار در ذهن کودک شکل گیرد در حالی‌ که کتاب‌هایی با واژگان بیگانه در اختیارش قرار دارد.

جمال‌زاده تأکید کرد: اگر آموزش رسمی نتواند پیوند زبان، هویت و فرهنگ را برقرار کند زبان فارسی در نسل‌های آینده دچار فرسایش خواهد شد.

بحران زبان فارسی از فضای مجازی نشأت می‌گیرد

پژوهشگر ارتباطات و فضای دیجیتال در گفتگو با خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»؛ با اشاره به وضعیت نگران‌کننده زبان فارسی در شبکه‌های اجتماعی گفت: فضای مجازی اگرچه بستری برای تولید محتوای سریع و گسترده فراهم کرده اما ساختار زبانی تولیدشده در آن اغلب با زبان معیار فاصله زیادی دارد.

علیرضا قاسمیان افزود: کوتاه‌نویسی، استفاده از اصطلاحات بیگانه، غلط‌های نگارشی عمدی، شکلک‌محور شدن ارتباطات و ورود اصطلاحات فرنگی بدون پالایش بخشی از ویژگی‌های زبانی رایج در شبکه‌های اجتماعی است که بر سبک نوشتار و گفتار کاربران تأثیرگذار شده است.

وی عنوان کرد: از سویی نمی‌توان فضای مجازی را به تنهایی مقصر دانست زیرا مسئله اصلی نبود حضور فعال نهادهای علمی و فرهنگی در این فضاست و اگر تولیدکنندگان محتوای فارسی از ابزارهای مدرن و زبان فاخر به‌طور هم‌زمان استفاده کنند فضای مجازی می‌تواند به تقویت زبان فارسی کمک کند.

قاسمیان با بیان اینکه برخی کاربران عامدانه از زبان شکسته یا اصطلاحات بیگانه استفاده می‌کنند، گفت: در بسیاری موارد این رفتار نه از ناآگاهی، بلکه به‌دلیل الگوبرداری از افراد پرمخاطب یا حس به‌روز بودن انجام می‌شود.

این کارشناس افزود: لازم است نهادهایی مانند فرهنگستان زبان، وزارت ارشاد و حتی پلتفرم‌های داخلی با تولید واژگان جذاب، کمپین‌های زبانی و الگوسازی از چهره‌های محبوب در جهت ارتقای زبان معیار گام بردارند.

قاسمیان با اشاره به گسترش کاربرد ویدئوهای کوتاه، ریلزها و استوری‌های متنی گفت: اگر محتوای فارسی در این شکل‌ها جذاب و خلاقانه تولید شود می‌تواند به الگویی برای کاربران جوان تبدیل شود.

وی پیشنهاد کرد: می‌توان از ظرفیت اینفلوئنسرهای فرهنگی، استادان دانشگاه و حتی سلبریتی‌ها برای ترویج زبان صحیح استفاده کرد و وقتی افراد بانفوذ از زبان فارسی معیار استفاده کنند مخاطبان نیز از آن پیروی خواهند کرد.

قاسمیان تصریح کرد: سکوهای داخلی باید امکانات و قابلیت‌هایی در اختیار کاربران قرار دهند که استفاده از زبان فارسی را راحت‌تر، خلاق‌تر و متنوع‌تر کند و از فونت‌های مناسب گرفته تا امکانات ویرایش و تصحیح نگارش همه می‌توانند نقش مؤثری ایفا کنند.

وی ابراز کرد: اگر فضای مجازی به جای تهدید به‌عنوان فرصتی فرهنگی نگریسته شود می‌توان از آن برای ارتقای زبان فارسی بهره گرفت اما این امر نیازمند برنامه‌ریزی، هماهنگی نهادی و حضور جدی کنشگران فرهنگی در این زیست‌بوم دیجیتال است.

انتهای خبر/