فاطمه قلی‌پور کالمرزی در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»، در خصوص آداب و رسوم مردم استان سمنان در ماه مبارک رمضان گفت: از دیرباز تا به امروز مردم استان سمنان چندین روز به آمدن ماه مبارک به استقبال از رمضان رفته و با انجام گردگیری، غبارروبی و نظافت منازل و مساجد فرارسیدن ماه رمضان را گرامی می‌دارند.

این پژوهشگر مردم‌شناسی با بیان اینکه مردم نسبت به تهیه مایحتاج مصرفی در ماه مبارک رمضان در اقصی‌نقاط استان سمنان از چندین روز پیش از حلول ماه مبارک اقدام می‌کنند؛ عنوان کرد: گردگیری و شست‌وشوی وسایل خانه و مالیدن دو قابی که با خاک سرخ درست می‌شود به نمای دیوارهای کاهگلی در شهر مجن برای زیباسازی فضای شهر به‌منظور استقبال از رمضان انجام می‌شود. 

وی افزود: بانوان برخی شهرها و روستاهای استان سمنان به یمن حلول ماه مبارک رمضان بر دست، پاها و سر خود حنا بسته و این آیین همراه با ذکر صلوات و نیایش صورت می‌گیرد.

قلی‌پور کالمرزی خاطرنشان کرد: حضور روحانیون به‌منظور اقامه نماز جماعت و تبیین مسائل و احکام دینی در ایام ماه رمضان در روستاهای استان از دیگر آداب نیک مرتبط با این ماه است. همچنین برخی اهالی شهرستان دامغان در اولین جمعه ماه مبارک رمضان در خانه‌های خود به اقامه نماز جعفر طیار می‌پردازند

این پژوهشگر مردم‌شناسی با اشاره به اینکه در ایام ماه مبارک رمضان حضور در نمازهای یومیه به‌صورت جماعت بیشتر مورد استقبال قرار می‌گیرد؛ ابراز داشت: عموم مردم روزه‌دار استان پس از خواندن نماز جماعت ظهر و عصر به تلاوت قرآن می‌پردازند. 

وی در ادامه بیان کرد: در برخی نقاط استان پس از ختم کامل قرائت قرآن کریم هر فردی بسته به میزان وسع و توان مالی مقادیری نقل، نبات، برنج و یا گلاب همراه با خود به جلسه قرآن آورده و به نیت وسعت یمن و برکت میان حاضران در جلسه توزیع می‌کند.

قلی‌پور کالمرزی افزود: در شماری از مناطق استان سمنان رسم است هر فردی که بر اساس نوبت قرعه قرائت سوره اخلاص به نام وی بیفتد، بعد از پایان ماه رمضان سایر حاضران در جلسات قرآن را به منزل خود دعوت کرده و از دیگران با پخت و توزیع آش و یا شیرینی به پذیرایی می‌پردازد.

این پژوهشگر مردم‌شناسی با اشاره به اینکه دعوت از خویشان و آشنایان برای برگزاری ضیافت افطاری از دیگر رسومی است که در این ایام در استان سمنان نیز همچون سایر استان‌ها برگزار می‌شود؛ اذعان داشت: مردم این استان در ماه رمضان برای وعده سحری از غذاهای پرانرژی مانند برنج و انواع خورشت‌ها و همچنین آبگوشت و یا ته‌چین گوشت که غذای مرسوم این استان است؛ بهره می‌برند. 

وی با اشاره به تمایل مردم استان سمنان به خوردن افطار ساده، گفت: مردم این بوم عموماً روزه خود را با قدری آب گرم، نمک و یا خرما افطار کرده و پس از آن غذای اصلی افطار خود را که معمولاً کوکو، شامی، نان، پنیر، سبزی، انواع سوپ و یا آش را شامل می‌شود؛ تناول می‌کنند.

قلی‌پور کالمرزی با اشاره به باور اهالی مبنی بر اینکه حضرت علی (ع) روزه خود را با نان جو و خرما افطار می‌کرد؛ ابراز داشت: به همین دلیل نیز بعضی از مردم استان به نیت تقرب به آن حضرت روزه خود را با نان و خرما افطار می‌کنند.

این کارشناس مردم‌شناسی با بیان اینکه پخت انواع نان به طور اخص نان‌های روغنی در ایام ماه مبارک رمضان مرسوم است؛ گفت: پرداخت هزینه طبخ نان به نانوایی‌ها و تهیه و توزیع نان نذری و صلواتی از دیگر رسوم نیکوی ایام رمضان است.

وی با اشاره به اینکه در شهرستان دامغان طبخ کشمش‌پلو در اولین شب از ماه مبارک رمضان به‌عنوان افطار، مرسوم است؛ یادآور شد: در اقصی‌نقاط استان سمنان پخت و مهیاکردن خوردنی‌هایی مانند فرنی، شیربرنج، شله‌زرد، حسّو در شهرستان شاهرود، لرزان در شهرستان‌های شاهرود و دامغان، آروشه و حلوای آروشه در شهرستان‌های مهدی‌شهر و سمنان از دیرباز تاکنون مرسوم است.

قلی‌پور کالمرزی با اشاره به‌رسم کهن شوخوانی در این دیار، بیان کرد: در ایام دور و پیش از متداول شدن استفاده از رسانه‌هایی چون تلویزیون و رادیو، در ایام ماه مبارک رمضان و در هنگام سحر افراد خوش‌صدا با رفتن بر روی پشت‌بام منازل خود و یا مساجد دعا و مناجات می‌خواندند.

 همچنین گاهی این افراد در هنگام گذر کردن از کوی و برزن و هر محله با خواندن ادعیه‌های مخصوص سحر، به بیدار کردن اهالی در هنگام سحر اقدام می‌کردند و این کار در اصطلاح محلی، شب‌خوانی یا شوخوانی نامیده می‌شد. 

این پژوهشگر حوزه مردم‌شناسی در ادامه ابراز داشت: علی‌رغم اینکه در این زمان صدای دعا و مناجات از بلندگوی مساجد هر نقطه در شهر و روستاها به گوش می‌رسد؛ در ایام قدیم با کوبیدن بر روی ظروف مسی و طبل اهالی محل را در زمان سحر بیدار و از زمان آگاه می‌کردند.

وی افزود: از دیرباز بیدار کردن اهالی یک کوچه و یا محله از سوی دیگر همسایگان نیز امری متداول بوده و زدن زنگ خانه و یا کوبیدن دیوار خانه‌های مجاور نیز از جمله روش‌های اعلام فرارسیدن زمان سحر در استان بوده است.

قلی‌پور کالمرزی در ادامه عنوان کرد: در ایام گذشته در شهرستان سمنان فردی خوش‌صدا بر روی بام رفته و با صدایی رسا این جملات را تکرار می‌کرد: «آب است و تریاک، وقت هست و هوشیار، وقت هست و بیدار» و به این شکل اهالی شهر از وقت سحر اطلاع می‌یافتند. 

همچنین در برخی روستاهای استان علاوه بر شب‌خوانی و پخش مناجات، اهالی هر محله از بانگ خروس و یا موقعیت ستارگان در آسمان شب نیز به هنگامه سحر پی می‌برند.

این کارشناس مردم‌شناسی از عبارت «الله تویی، مرد تویی، دانایی/ از مورچه‌ای که دم زند در ته چاه / از دم‌زدن مور آگاه تویی یا الله، یا رب تو گناهان مرا دونیمه کن در عرصات/ نیمی به حسن بخش، نیمی به حسین» به‌عنوان نمونه‌ای از مناجات شب‌خوان‌ها در این ایام یادکرد و گفت: در روستای عشقوان منطقه خارتوران به مراسم شب‌خوانی، چووشی یا چاوشی می‌گویند و همچنین آنان با پنهان شدن ستاره پَل از خوردن سحری دست می‌کشیدند.

این پژوهشگر حوزه مردم‌شناسی با بیان اینکه عموم مردم استان سمنان در شب‌های قدر پس از صرف افطار در مساجد محل و حسینیه‌ها گرد هم آمده و با خواندن قرآن و دعاهایی نظیر جوشن کبیر، مجیر، افتتاح و ذکر مصیبت شهادت مولای متقیان (ع) شب زنده‌داری می‌کنند؛ عنوان کرد: در بسیاری از مساجد در شهر یا روستاهای استان توذیع غذا و یا گستردن سفره سحری به‌منظور اطعام و پذیرایی از شب‌زنده‌داران و عزاداران علوی مرسوم است.

. وی یادآور شد: در شب‌های احیا بانوان با توزیع خرما، انواع نان محلی، شله‌زرد و... میان شرکت‌کنندگان در مراسم شب قدر خود را در ثواب برگزاری هرچه باشکوه‌تر این شب‌ها شریک می‌کنند. همچنین در برخی نقاط استان سمنان زنان و مردان در شب‌های قدر هم زمان با خواندن هر بند از دعای جوشن کبیر بر روی ظرفی از آب، قند، نبات، نقل و یا خرما دمیده و خوردن آن را به نیت شفا و تبرک توصیه می‌کنند.

قلی‌پور کالمرزی با اشاره به اینکه گره زدن بر روی نخ به هنگام خواندن دعای جوشن کبیر پس از قرائت هر بند از دعا بین برخی از بانوان این استان متداول است؛ گفت: این نخ که به نخ صد بند یا صد گره مشهور است را به نیت گشایش کار و بخت‌گشایی از دختران در میان قرآن نهاده و نگه می‌دارند. 

این کارشناس مردم‌شناسی در ادامه بیان کرد: بانوان شاهرودی هم‌زمان با تلاوت دعای جوشن کبیر ظرفی از آب که در آن زعفران حل کرده‌اند را نزدیک خود گذارده و با خواندن هر بند از دعای جوشن کبیر بر آن آب می‌دمند تا پس از پایان مراسم آن ر به منزل برده و اهل خانه به‌عنوان تبرک آن را بیاشامند.

این پژوهشگر حوزه مردم‌شناسی افزود: در ایام شب‌های قدر اهالی روستای جزن شهرستان دامغان به صورت دسته‌های زنجیرزنی از مساجد، تکایا و حسینیه‌های محل به راه افتاده و با گذر از معابر و کوچه‌ها به زنجیرزنی و عزادارای می‌پردازند.

قلی‌پور کالمرزی در ادامه ابراز داشت: در روستای کوه زر شهرستان دامغان با فرار رسیدن روز بیست و یکم ماه رمضان، برخی از اهالی روستا به نیت اموات خود نان فتیر پخته و میان اهالی روستا پخش می‌کنند.

اهالی نقاط کویری استان سمنان در روز شهادت حضرت علی (ع) از انجام فعالیت‌های روزمره پرهیز کرده و مرسوم است که دامداران شیر دام‌های خود را در این روز به فقرا و نیازمندان انفاق می‌کنند و یا برای تهیه افطار و پذیرایی از نمازگزاران به مساجد محل اهدا می‌کنند.

این کارشناس مردم‌شناسی با اشاره به اینکه زنان سمنانی، گرمساری و دامغانی در روز بیست و هفتم رمضان به علت شادی ناشی از کشته‌شدن قاتل ملعون امام علی (ع) بر دست‌وپای خود حنا می‌مالند؛ عنوان کرد: زنان در این روز گوش دختران کوچک خود را سوراخ کرده و برای آن‌ها گوشواره می‌خرند.

بنا به گفته وی همچنین به‌خصوص در قدیم‌الایام در شهرستان‌های شاهرود، گرمسار و روستای جزن مرسوم بوده بانوان مابین نماز ظهر و عصر با اندکی پارچه، نخ و سوزن کیسه‌ای کوچک دوخته و سکه‌ای را به نیت تبرک درون آن می‌نهادند. 

 انتهای پیام/