به گزارش خبرنگار گروه فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»، فعال رسانه‌ای در یادداشت اختصاصی نوشت: در سال‌های اخیر، واژه‌ی تازه‌ای در فضای مجازی و رسانه‌ای کشور رواج یافته که از همان ابتدا بار معنایی متعارض و پرسش‌برانگیز داشته است: «حجاب استایل». ترکیبی که در ظاهر می‌کوشد مفاهیم پوشش دینی و زیبایی‌شناسی مدرن را به هم پیوند دهد، اما در معنا و کارکرد، دچار تضاد ذاتی و آشکار است.

واژه‌ «حجاب» از ریشه‌ «حُجب» به معنای مانع و حائل گرفته شده و از نخستین آموزه‌های قرآنی برای صیانت از گوهر عفاف و کرامت زن محسوب می‌شود. در مقابل، «استایل» در ادبیات مدرن، به معنای سبک، نمایش، جلوه‌گری و فِشن است؛ یعنی دقیقاً همان چیزی که فلسفه‌ حجاب در پی کنترل و تحدید آن است.  

این تضاد در معنا، هنگام بررسی مصادیق عملی آن بیش از پیش آشکار می‌شود. پدیده‌ به‌ اصطلاح «حجاب استایل» عملاً در بستر شبکه‌های اجتماعی، به ابزاری برای خودنمایی، کسب فالوور و درآمد تبدیل شده است. چهره‌هایی که با آرایش غلیظ، طراحی لباس‌های تنگ و حجابی صرفاً نمایشی در معرض دید مخاطبان ظاهر می‌شوند، در واقع نه در مسیر ترویج پوشش اسلامی بلکه در مسیر تخریب ماهیت آن گام برمی‌دارند. این افراد با تلفیق واژه‌های دینی و واژه‌های مد روز، به‌گونه‌ای محتوا تولید می‌کنند که مفهوم حجاب را از اصل معنوی خود تهی و آن را به کالایی مصرفی بدل سازند.  

بررسی نمونه‌های جهانی نشان می‌دهد که این جریان نه محدود به ایران، بلکه در کشورهای دیگر نیز چهره‌هایی با عنوان «حجاب فشن» یا «اسلامیک استایل» ظهور کرده‌اند که پس از رسیدن به شهرت، حجاب را کنار گذاشته‌اند. به‌عنوان مثال، برخی از چهره‌های مشهور مجازی در ترکیه، مالزی و حتی کشورهای اروپایی ابتدا با تبلیغ پوشش اسلامی به جذب مخاطب مذهبی پرداختند، اما پس از مدت کوتاهی و با تغییر مسیر تجاری خود، آشکارا کشف حجاب کردند. این رفتار، مؤید آن است که اساساً «حجاب استایل» یک پروژه‌ی بازاری است نه فرهنگی.  

در ایران اما این روند با ظاهری بومی و محلی دنبال شده است. شماری از فعالان فضای مجازی با پوشش‌هایی که در چارچوب شرع قابل توجیه نیست، خود را «الگوی حجاب مدرن» معرفی می‌کنند. رفتارهایی چون انتشار تصاویر نامتعارف، حضور در محافل غیرمذهبی و حتی حمایت علنی از جریان‌های ضدمقدس و ضدعفاف، از مصادیق آشکار عبور از مرزهای ارزشی است.

این افراد در حالی با شعارهایی چون «دل پاک باشد» به جذب مخاطب، به‌ویژه نوجوانان دختر، می‌پردازند که عملاً تصویری مغشوش از دین و عفاف تولید می‌کنند؛ تصویری که نه با آموزه‌های اسلامی سازگار است و نه با منطق فرهنگی جامعه‌ ایرانی.  

از سوی دیگر، نباید نقش اقتصاد حجاب را در تقویت این پدیده نادیده گرفت. طبق بررسی‌های کارشناسان بازار پوشاک، گردش مالی حوزه‌ تولید و تبلیغ محصولات موسوم به پوشش اسلامی به چند هزار میلیارد تومان در سال رسیده است.

در چنین فضایی، برخی بلاگرها با هدف دستیابی به سهمی از این بازار، حیا و حجاب را به ابزار تبلیغاتی و ویترین تجاری بدل کرده‌اند. این وضعیت موجب شده بخش مهمی از محتوای فرهنگی حوزه‌ حجاب از مسیر دغدغه‌مندی دینی به سمت منفعت‌طلبی اقتصادی حرکت کند.  

با توجه به این شرایط، مسئولان فرهنگی و فعالان رسانه‌ای وظیفه دارند مرز میان «کار فرهنگی واقعی» و «نمایش تجاری مغایر با ارزش‌ها» را برای جامعه روشن کنند. باید میان حجاب به‌عنوان یک اصل ارزشی و اخلاقی و استایل به‌عنوان جلوه‌گری ظاهری، تمایز دقیق و بی‌ابهام برقرار شود.

در این مسیر، سواد رسانه‌ای خانواده‌ها و آگاهی نوجوانان دختر اهمیت مضاعف دارد؛ چراکه میزان تأثیرپذیری این گروه از فضای مجازی بسیار بالاست و تصویرسازی‌های غلط می‌تواند آنان را از مسیر حقیقت دور کند.  

از منظر جامعه‌شناسی دینی، پدیده‌ «حجاب استایل» را می‌توان نوعی وارونگی فرهنگی دانست؛ جریانی که ارزش را به ضدارزش تبدیل می‌کند و ظواهر دین را به پوششی برای مقاصد دنیوی بدل می‌سازد. این پدیده اگر بدون نقد علمی و فرهنگی مهار نشود، زمینه‌ساز تضعیف تدریجی باورهای اجتماعی درباره‌ پوشش خواهد بود و نسل جوان را با تعارض میان ظاهر و معنا مواجه می‌کند.  

در نهایت، باید تأکید کرد که حجاب نه یک مد و سبک بلکه نماد و نشانه‌ کرامت انسانی است. هرگونه تلاش برای تلفیق آن با جلوه‌گری و مصرف‌گرایی، انحراف از مسیر اصیل آن است. رسالت رسانه‌ها و نهادهای فرهنگی کشور، ایستادن در برابر این تحریف نرم است؛ تحریفی که بی‌صدا اما مؤثر، مرز میان حیا و نمایش را می‌زداید. تنها با بازگشت به تعریف الهی حجاب به‌عنوان سپری برای حفظ شرافت و آرامش اجتماعی می‌توان از این تهاجم فرهنگی عبور کرد.  

پدیده‌ موسوم به «حجاب استایل»، آزمونی است برای جامعه‌ی اسلامی ما تا بین ظاهر فریبنده و معنای اصیل تفاوت بگذارد و بداند که حجاب در ذات خود نمایش نیست، بلکه سکوت آرام کرامت زن است؛ سکوتی که نیازی به فالوور ندارد، بلکه به حقیقت تکیه دارد.

یادداشت: سمانه عرب- فعال رسانه‌ای