آئین گل‌غلتان نشان‌گر پیوند عمیق فرهنگ و طبیعت است

کارشناس میراث‌ فرهنگی در گفتگو با خبرنگار فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»؛ با اشاره به اهمیت جایگاه گل محمدی در فرهنگ و آئین‌های ایرانی عنوان کرد: این گل نه‌ تنها به‌عنوان یک گیاه دارویی و معطر شناخته می‌شود، بلکه نقش بسیار پررنگی در آئین‌ها، سنت‌ها و رسوم مردم ایران از گذشته تا امروز ایفا کرده است.

فاطمه رمضانی در ادامه افزود: در بسیاری از مناطق ایران به‌ویژه در نواحی مرکزی و شمال شرقی کشور گل محمدی تنها یک محصول کشاورزی نیست بلکه عنصر کلیدی در برگزاری آئین‌های سنتی بوده و در طول سده‌ها مراسم‌هایی نظیر گلاب‌گیری، جشن گل‌چینی و حتی آئین‌های مذهبی با استفاده از این گل شکل گرفته‌اند و این پیوند میان طبیعت، معنویت و زندگی روزمره مردم جایگاه گل محمدی را فراتر از یک گیاه قرار داده است.

وی با اشاره به آئین «گل‌غلتان» که در دامغان برگزار می‌شود بیان کرد: این آئین یکی از بارزترین نمودهای فرهنگی مرتبط با گل محمدی بوده و مراسم گل‌غلتان نوزادان که در منطقه امیرآباد دامغان با شکوه خاصی برگزار می‌شود یک نمونه منحصربه‌فرد از این پیوند میان طبیعت و باورهای مردمی است‌.

رمضانی ادامه داد: در این آئین نوزاد تازه‌ متولد شده را در گلبرگ‌های تازه محمدی می‌غلتانند تا برای او پاکی، تندرستی و بوی خوش در طول زندگی آرزو کنند و این رسم ریشه در باورهای دیرین ایرانیان دارد و نمادی از تولد دوباره، پالایش روح و اتصال به طبیعت است.

وی عنوان کرد: در سال‌های اخیر توجه پژوهشگران و نهادهای میراث فرهنگی به ثبت و مستندسازی این آئین بیشتر شده است و مراسم گل‌غلتان امیرآباد اکنون به‌عنوان یک میراث معنوی ثبت ملی شده که باید برای حفظ آن برنامه‌ریزی فرهنگی جدی‌تری انجام شود.

این کارشناس خاطرنشان کرد: متأسفانه برخی از آئین‌های سنتی به‌دلیل تغییر سبک زندگی و کم‌توجهی نسل‌های جدید در معرض فراموشی قرار دارند و آئین‌هایی مانند گل‌غلتان اگرچه هنوز در برخی مناطق به شکل اصیل برگزار می‌شود اما نیازمند حمایت‌های فرهنگی و رسانه‌ای است تا بتواند جایگاه واقعی خود را در میان آیین‌های ملی بازیابد.

وی ابراز کرد: ضروری است که نگاه ما به گل محمدی تنها در حد یک گیاه معطر و منبع گلاب نباشد زیرا این گل حامل میراث فرهنگی غنی و پیوندهای اجتماعی و معنوی زیادی است که اگر با برنامه‌ریزی صحیح همراه شود می‌تواند در تقویت هویت فرهنگی، توسعه گردشگری و حتی آموزش مفاهیم زیست‌محیطی مؤثر واقع شود.

کاهش آب و بسته‌بندی ضعیف صنعت گلاب‌گیری را تهدید می‌کند

فعال باسابقه صنعت گلاب‌گیری در گفتگو با خبرنگار فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»؛ با اشاره به شرایط فعلی تولید گلاب در دامغان اظهار کرد: گل محمدی یکی از سرمایه‌های طبیعی دامغان بوده که با وجود ظرفیت بالا برای ارزآوری همچنان با مشکلات جدی در حوزه تولید و بازاریابی مواجه است.

سعید ملک‌زاده در ادامه افزود: سال‌هاست که در کارگاه‌های سنتی و نیمه‌صنعتی منطقه گلاب‌گیری به روش‌های قدیمی انجام می‌شود و این فرآیند اگرچه هنوز جنبه‌های فرهنگی و جذابیت گردشگری دارد اما از نظر اقتصادی نیازمند نوسازی و حمایت‌های ویژه است و عدم تجهیزات پیشرفته مشکلات مربوط به تأمین آب و افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل باعث شده بسیاری از تولیدکنندگان با زیان مواجه شوند.

وی بیان کرد: یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها کاهش منابع آبی است، گل محمدی گیاهی کم‌آب‌بر به‌شمار می‌رود اما در مراحل رشد و گلاب‌گیری نیاز به تأمین حداقلی آب دارد و در سال‌های اخیر تغییرات اقلیمی و کم‌بارشی بر کیفیت گل‌ها اثر گذاشته و حجم تولید گلاب را کاهش داده است.

ملک‌زاده به مسئله بسته‌بندی اشاره کرد و بیان داشت: کیفیت گلاب تولیدی در دامغان قابل رقابت با محصولات جهانی است اما به‌دلیل نبود زیرساخت مناسب بسته‌بندی و بازاریابی حرفه‌ای در بازارهای داخلی و خارجی کمتر دیده می‌شود زیرا برندهای گلاب دامغان هنوز جایگاه مناسبی در بازار صادرات ندارند و این یک خلأ بزرگ است.

وی در بخش دیگری از سخنانش اظهار کرد: در چند سال گذشته گردشگران زیادی برای دیدن مراحل گلاب‌گیری سنتی به دامغان آمده‌اند اما این ظرفیت هنوز به صورت منسجم در قالب تورها و بسته‌های گردشگری ارائه نمی‌شود چراکه صنعت گلاب‌گیری می‌تواند در ترکیب با گردشگری بومی به منبع درآمدزایی پایداری تبدیل شود.

ملک‌زاده تصریح کرد: تولید گلاب فقط یک فرآیند صنعتی نیست؛ ما با میراثی روبه‌رو هستیم که ریشه در هویت منطقه دارد. برای حفظ این میراث باید سرمایه‌گذاری در آموزش، فناوری و تبلیغات فرهنگی افزایش یابد و اگر مسئولان محلی و ملی همراهی کنند دامغان می‌تواند به قطب اصلی گلاب‌گیری کشور تبدیل شود.

مراسم گلاب‌گیری ظرفیت بالای جذب گردشگر دارد

پژوهشگر آئین‌های بومی در گفتگو با خبرنگار فرهنگی پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»؛ با اشاره به ظرفیت بالای گردشگری فرهنگی در مناطق پرورش گل محمدی عنوان کرد: آئین‌هایی که با گل محمدی گره خورده‌اند نه‌ تنها زیبایی بصری و حسی دارند بلکه حامل پیام‌های عمیق فرهنگی‌اند که می‌توانند گردشگران داخلی و خارجی را جذب کنند.

محمود قربانیان در ادامه افزود: جشن‌های مربوط به گل‌چینی، گلاب‌گیری و حتی آئین‌هایی نظیر گل‌غلتان به‌ویژه در مناطقی چون کاشان، دامغان، میمند و نیاسر دارای پتانسیل فراوان برای توسعه گردشگری فرهنگی و آئینی هستند اما تاکنون آنگونه که باید در سطح ملی و بین‌المللی معرفی نشده‌اند.

وی با تأکید بر لزوم مستندسازی این آئین‌ها خاطرنشان کرد: بسیاری از آئین‌های مرتبط با گل محمدی در معرض فراموشی قرار گرفته‌اند و ثبت ملی برخی از آن‌ها قدم خوبی بود اما کافی نیست و باید این آئین‌ها به‌صورت مستند تصویری، روایی و اجرایی در جشنواره‌ها و برنامه‌های فرهنگی بازتولید شوند تا مردم با آن‌ها آشنا شوند.

این پژوهشگر با اشاره به نمونه موفق آئین گل‌غلتان در امیرآباد دامغان اظهار داشت: این آئین از نظر جذابیت بصری و مفهومی ظرفیت بالایی برای جذب گردشگر دارد و تماشای نوزادانی که در گلبرگ‌های محمدی غلتانده می‌شوند صحنه‌ای است که نه‌ تنها بومیان بلکه هر بیننده‌ای را جذب می‌کند و اگر برنامه‌ریزی درستی در خصوص معرفی و اجرای زنده آن در تورهای گردشگری انجام شود می‌تواند به یکی از آئین‌های پربازدید کشور تبدیل شود.

قربانیان ادامه داد: حفظ آئین‌های محلی مستلزم تعامل میان نهادهای فرهنگی، شهرداری‌ها، دهیاری‌ها و جوامع محلی است و برنامه‌هایی چون کارگاه‌های آموزشی، برگزاری جشنواره‌های سالانه و حتی تهیه فیلم‌های کوتاه و مستند می‌تواند نقش مهمی در احیای این سنت‌ها ایفا کند.

وی تأکید کرد: آئین‌های مربوط به گل محمدی فرصتی برای ترکیب فرهنگ، طبیعت و اقتصاد بوده و اگر این فرصت به درستی مدیریت شود نه‌ تنها میراث معنوی مناطق حفظ خواهد شد بلکه موجب رونق اقتصادی و اشتغال‌زایی پایدار نیز خواهد شد.

انتهای خبر/