به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «مرآت» به نقل از شبکه اطلاع‌رسانی «راه دانا»؛ تهران این روزها نه‌ تنها از آسمان، بلکه از زمین هم تهدید می‌شود. دیگر ماجرا صرفاً به آلودگی هوا، ترافیک یا کم‌آبی ختم نمی‌شود؛ اکنون پایتخت روی زمینی ایستاده که هر سال چندین سانتی‌متر پایین‌تر می‌رود.

 پدیده فرونشست در تهران به یک بحران جدی و در حال گسترش تبدیل شده که نه در آینده‌ای دور، بلکه همین حالا هم در حال تخریب زیرساخت‌ها، منازل، خیابان‌ها و امنیت شهر است.

در سال‌های اخیر بارها گزارش‌هایی از نشست زمین در بخش‌هایی از تهران منتشر شد؛ گاهی به شکل ایجاد فروچاله در یک خیابان یا ترک‌های عمیق روی دیواره‌های ساختمان؛ ابتدا به نظر می‌رسید مواردی پراکنده‌اند، اما داده‌های ژئودتیکی، تصاویر ماهواره‌ای و تحقیقات دانشگاهی نشان دادند که قضیه گسترده‌تر و ساختاری‌تر از آن چیزی‌ست که در سطح دیده می‌شود.

بر اساس گزارش‌های رسمی، نرخ فرونشست در برخی مناطق به ۲۰ تا ۳۰ سانتی‌متر در سال رسیده است. اما آنچه بحران را تشدید می‌کند، نه فقط شدت بلکه تداوم و برگشت‌ناپذیری این روند است.

بیشترین نرخ فرونشست در تهران مربوط به مناطق جنوبی به‌ویژه در جنوب‌غرب شهر است؛ محدوده‌هایی چون شهرری، یافت‌آباد، بزرگراه آزادگان، مناطق اطراف فرودگاه امام، جنوب اتوبان تهران - قم، منطقه ۱۹ و بخش‌هایی از منطقه ۱۸ عملاً روی خاک‌های ناپایدار توسعه یافته‌اند.

در این نقاط، نه‌فقط ساختمان‌های قدیمی بلکه حتی سازه‌های نوساز نیز دچار نشست و ترک‌خوردگی شده‌اند. شکاف‌های طویل در آسفالت خیابان، فروکش‌کردن سطح معابر، نشتی‌های غیرعادی در خطوط فاضلاب و حتی جابه‌جایی پی‌های ساختمان‌ها، نشانه‌هایی از بروز فاجعه‌ای خاموش در لایه‌های زیرین خاک تهران است.

یکی از نگرانی‌های جدی، اثر مستقیم فرونشست بر خطوط مترو، شبکه انتقال برق و گاز، تونل‌ها، تأسیسات مخابراتی و ساختمان‌های بلندمرتبه است؛ پژوهشگاه بین‌المللی زلزله اعلام کرده که فرونشست در نزدیکی برخی خطوط مترو به‌ویژه خط یک که از مناطق جنوبی عبور می‌کند، شناسایی شده است. این به‌معنای احتمال آسیب‌دیدگی جدی و حتی واژگونی تونل‌ها در زمان وقوع زلزله است.

فرونشست، مقاومت سازه‌ها در برابر زلزله را به‌طور محسوسی کاهش می‌دهد و می‌تواند در لحظه بحران، ضریب آسیب‌پذیری تهران را به‌شدت بالا ببرد.

مسئله فقط به کم‌بارشی و تغییر اقلیم برنمی‌گردد. توسعه بی‌ضابطه شهری، نبود سیاست آبی هماهنگ و برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی تهران عامل اصلی این بحران است. طی دو دهه گذشته، هزاران حلقه چاه (مجاز و غیرمجاز) برای تأمین آب شرب، صنعت و کشاورزی در اطراف تهران حفر شده؛ اما تقریباً هیچ برنامه‌ای برای تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی اجرا نشده است.

مناطقی مثل جنوب غربی تهران، که توسعه آن‌ها بر بستر خاک‌های سست انجام شده، بیشترین آسیب را دیده‌اند. در این مناطق، با برداشت مداوم آب، فضای بین ذرات خاک تخلیه می‌شود و خاک به‌صورت فشرده و دائم نشست می‌کند.

هشدار؛ تهران در وضعیت قرمز فرونشست

در این‌باره مهدی پیرهادی، رئیس کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای شهر تهران، تأکید کرده است: فرونشست زمین در جنوب غرب تهران به مرحله‌ هشدار جدی رسیده و تهدیدی واقعی برای امنیت شهروندان و زیرساخت‌های شهری محسوب می‌شود.

وی با اشاره به گزارش‌های دستگاه‌های نظارتی، از افزایش نرخ فرونشست در مناطقی نظیر شهریار، ورامین و جنوب تهران خبر داد و علت آن را کاهش بارندگی و برداشت کنترل‌نشده از سفره‌های زیرزمینی عنوان کرد.

 پیرهادی همچنین خواستار ورود فوری وزارت نیرو و سایر نهادهای مسئول به این موضوع شد.

وی تأکید کرد: فرونشست فقط یک پدیده زمین‌شناسی نیست؛ زنگ خطری است برای شبکه گاز، خطوط برق، لوله‌های آب، جاده‌ها و حتی ساختمان‌های مسکونی قبل از اینکه فاجعه رخ دهد، باید چاره‌ای عاجل اندیشید.

پیرهادی از انجام مکاتبات رسمی با نهادهای عالی کشور از جمله ریاست‌جمهوری، شورای عالی امنیت ملی و دستگاه‌های اطلاعاتی خبر داد و افزود: این موضوع در حال حاضر در سطح ملی در حال پیگیری است و نشان‌دهنده اهمیت فوری بحران فرونشست در تهران است.

تهران بدون راهکار، فروخواهد رفت

با وجود مکاتبات رسمی در سطوح عالی کشور و پیگیری‌های اعلام‌شده از سوی اعضای شورای شهر، نگران‌کننده‌ترین بخش ماجرا آنجاست که هنوز هیچ برنامه‌ جامع و یکپارچه‌ای برای مهار یا حتی مدیریت فرونشست در تهران وجود ندارد. سامانه‌های پایش یا ناقص‌اند یا اساساً وجود ندارند. مجوزهای ساخت‌ و ساز همچنان در پهنه‌های پرخطر صادر می‌شود و دستگاه‌های اجرایی عمدتاً در سکوت خبری و فنی حرکت می‌کنند.

اگر این روند ادامه یابد، تهران در ۱٠ سال آینده با خطراتی نظیر موارد زیر رو به رو خواهد شد:

تخریب تدریجی خطوط مترو و پل‌ها

فروریزش ساختمان‌ها و خیابان‌ها

افزایش آسیب‌پذیری زلزله‌ای

سقوط ارزش اقتصادی زمین در مناطق جنوبی

تحمیل هزینه‌های سنگین بازسازی به بودجه شهر

پیشنهادهای ضروری و فوری برای مهار بحران

اعلام وضعیت اضطراری فرونشست در جنوب و جنوب‌غرب تهران

توقف کامل صدور مجوز ساخت‌ و ساز در پهنه‌های آسیب‌پذیر

اجرای طرح‌های تغذیه مصنوعی آبخوان‌ها با استفاده از پساب تصفیه‌شده

نصب شبکه دائمی پایش نشست زمین با همکاری دانشگاه‌ها

شفاف‌سازی عمومی درباره پهنه‌های پرریسک و اصلاح طرح جامع شهر

ایجاد بانک اطلاعات زمین‌شناسی یکپارچه برای تهران بزرگ

زمان تصمیم‌گیری اکنون است

فرونشست در تهران فقط یک چاله در زمین نیست؛ این پدیده نماد شکست سیاست‌گذاری‌های بلندمدت در منابع آب، توسعه شهری و حفاظت محیطی است. هر روز تأخیر، چند سانتی‌متر عقب‌نشینی زمین و چند قدم نزدیک‌تر شدن به یک فاجعه شهری‌ست.

تهران زیر فشار بی‌تدبیری در حال از دست رفتن است. اگر ما اکنون برای حفظ زمین چاره نیندیشیم، زمین دیر یا زود، تصمیم خودش را برای ما خواهد گرفت.

انتهای خبر/