به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»؛ کوثر سعیدیان در یادداشتی اختصاصی نوشت: بیست و پنجم شوال سالروز شهادت امام جعفر صادق (ع) ششمین پیشوای شیعیان، نقطه‌ای نورانی و در عین حال غم‌انگیز در تاریخ اسلام است؛ روزی که عالم آل محمد (ص) با زهر جفای عباسیان به شهادت رسید و امت اسلامی یکی از بزرگ‌ترین منابع هدایت، علم و معرفت را از دست داد.

بررسی زندگی، شخصیت، و تأثیرات امام صادق (ع) نه تنها ما را با یکی از چهره‌های ممتاز اهل‌ بیت (ع) آشنا می‌سازد بلکه نشان می‌دهد چگونه علم و دیانت می‌توانند در کنار یکدیگر به شکلی متعالی تجلی یابند.

امام جعفر صادق (ع) در هفدهم ربیع‌الاول سال ۸۳ هجری قمری در مدینه دیده به جهان گشود، پدر بزرگوارش امام محمد باقر (ع) و مادرش ام فروه، بانویی عفیفه و پرهیزکار از نسل ابو‌بکر، از صحابه بزرگ پیامبر (ص)، بودند و نسب حضرت از هر دو سو به رسول خدا (ص) بازمی‌گردد و همین امر زمینه‌ساز جایگاه خاص اجتماعی و فرهنگی امام در میان مسلمانان شد.

دوران امامت امام صادق (ع) که از سال ۱۱۴ تا ۱۴۸ هجری قمری به‌ طول انجامید مقارن با ضعف و فروپاشی حکومت اموی و آغاز قدرت‌گیری عباسیان بود و این دوره به‌ویژه پس از قیام ابومسلم خراسانی فرصتی بی‌بدیل برای امام فراهم ساخت تا بدون فشار سیاسی مداوم به ترویج علم و معارف دینی بپردازد و البته در واپسین سال‌های عمر حضرت فشار عباسیان به ویژه منصور دوانیقی شدت گرفت و سرانجام به شهادت امام انجامید.

یکی از برجسته‌ترین ابعاد شخصیت امام صادق (ع) تلاش بی‌وقفه حضرت برای توسعه علمی در جهان اسلام بود و حضرت در مدینه حوزه‌ای علمی با هزاران شاگرد دایر کردند که در میان آنان نام‌های بزرگی چون هشام بن حکم، محمد بن مسلم و جابر بن حیان دیده می‌شود و از این روست که امام صادق (ع) را «رئیس مکتب فقه جعفری» و بنیان‌گذار «تمدن علمی شیعه» می‌دانند.

دانش امام محدود به فقه و حدیث نبود و حضرت در شاخه‌های گوناگون دانش از جمله فلسفه، کلام، کیهان‌شناسی، شیمی، پزشکی، ریاضیات، و اخلاق اسلامی نیز صاحب‌نظر بودند و نقل است که جابر بن حیان شیمیدان نامدار بسیاری از اصول اولیه دانش شیمی را از امام آموخت و آن‌ها را در رساله‌های خود ثبت کرد و این شمول دانش حاکی از نگاهی جامع و الهی به هستی بود که امام با زبان علم و عقل آن را تبیین می‌نمود.

امام صادق (ع) فقه شیعه را از مرحله‌ای ابتدایی و محدود به یک نظام منسجم و روشمند ارتقاء داد و با توجه به تنوع مسائل و توسعه روابط اجتماعی در دوران خود اصولی همچون «قاعده لا ضرر»، «اصالة البراءة»، «استصحاب» و... را تبیین کردند که بعدها ستون‌های اصلی اجتهاد شیعی شدند.

فقه جعفری با تکیه بر عقل، روایت، و اصول استنباطی مسیری روشن و پویا برای پاسخ‌گویی به نیازهای دینی مؤمنان در هر زمان فراهم ساخت.

در روزگاری که انحرافات فکری و فرقه‌گرایی در جهان اسلام رواج یافته بود امام صادق (ع) با مناظره‌های علمی، روشنگری دینی و هدایت فکری بسیاری از شبهات و انحرافات را پاسخ دادند و در برابر غالیان، صوفیان افراطی و متعصبان جاهل ایستادند و در عین حال از هرگونه قیام مسلحانه و آشوب‌طلبی پرهیز کردند؛ چرا که به خوبی می‌دانستند که حفظ نهاد علم و تربیت نسلی آگاه از هر اقدام نظامی ناپایدار مؤثرتر است.

امام صادق (ع) در سال ۱۴۸ هجری قمری به دستور منصور عباسی مسموم و در سن ۶۵ سالگی به شهادت رسیدند مزار مطهرشان در قبرستان بقیع قرار دارد که امروز از زیارت محروم مانده است.

شهادت حضرت پایان یک دوره عظیم علمی و معرفتی نبود بلکه نقطه عطفی در تثبیت هویت مکتب شیعه و آغاز مسیری روشن برای نسل‌های بعدی بود.

امروز میراث امام صادق (ع) در قالب فقه جعفری هزاران کتاب حدیث و شاگردانی فرهیخته در سراسر دنیای اسلام باقی مانده و اگرچه عباسیان در صدد خاموش کردن نور علم حضرت بودند اما شعاع اندیشه و تقوای آن حضرت قرن‌هاست که قلوب حق‌جویان را روشن کرده و خواهد کرد و بی‌دلیل نیست که شیعه جعفری یعنی پیروانش نام او را به عنوان هویت خود برگزیده‌اند.

شهادت امام صادق (ع) تنها یک فقدان نیست بلکه یادآوری رسالت سنگین ما برای حفظ و توسعه‌ علم، اخلاق و حقیقت است و در عصری که اغتشاش اطلاعات و افراط‌گرایی فکری بیداد می‌کند بازگشت به مکتب امام صادق (ع) می‌تواند ما را به سوی تعادل، حکمت، و عدالت رهنمون سازد.

یادداشت: کوثر سعیدیان_فعال‌رسانه‌ای