به گزارش پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»؛ فعال رسانه‌ای در یادداشتی اختصاصی نوشت: کپی‌رایت یا حق نسخه‌برداری یکی از مهم‌ترین جنبه‌های مالکیت فکری است که به پدیدآورندگان آثار ادبی، هنری و علمی اجازه می‌دهد تا از آثار خود بهره‌برداری کنند و از سوءاستفاده‌های احتمالی جلوگیری کنند.

در ایران اگرچه کپی‌رایت به طور جدی مورد توجه مردم قرار نگرفته، اما وجود برخی قوانین داخلی و پذیرش پیمان‌های بین‌المللی توسط ایران نشان‌دهنده اهمیت این موضوع است.

ایران به‌عنوان کشوری که عضو هیچ‌یک از کنوانسیون‌های بین‌المللی کپی‌رایت نیست، به‌نوعی در این زمینه تنها ناظر محسوب می‌شود و این وضعیت باعث شده است که کپی‌کردن آثار جهانی در ایران به‌عنوان نقض قوانین شناخته نشود.

به عبارت دیگر، صاحب اثر نمی‌تواند از حقوق خود به طور کامل در ایران دفاع کند، چرا که مالکیت خود را در قراردادهای جهانی ثبت نکرده و با این حال، این بدان معنا نیست که قوانین داخلی ایران برای حمایت از مؤلفان و هنرمندان وجود ندارد در واقع، مجموعه‌ای از قوانین در ایران وجود دارد که می‌تواند از حقوق پدیدآورندگان حمایت کند.

مالکیت فکری به معنای حقوقی است که به فرد خلاق و مبتکر تعلق می‌گیرد و به او اجازه می‌دهد تا از نوآوری‌ها و آثار خود استفاده انحصاری داشته باشد.

این حقوق شامل استفاده از جنبه‌های مادی و غیرمادی اثر در طی یک دوره زمانی مشخص بوده و به‌عنوان‌مثال، صاحب اثر می‌تواند تصمیم بگیرد که آیا اثرش چاپ شود یا خیر و هرگونه تعرض به این حق باید منع شود، این موضوع نشان‌دهنده اهمیت اخلاقی در احترام به حقوق پدیدآورندگان است.

با وجود ضعف‌های موجود در زمینه کپی‌رایت در ایران، خرید قانونی آثار هنری و ذکر نام صاحب اثر در بازنشرها می‌تواند راهی برای حمایت از مؤلفان و هنرمندان باشد و این اقدام نه‌تنها به حفظ حقوق پدیدآورندگان کمک می‌کند؛ بلکه فرهنگ احترام به مالکیت فکری را نیز تقویت می‌کند بنابراین، مصرف‌کنندگان و کاربران آثار هنری باید آگاه باشند که با رعایت حقوق کپی‌رایت، به‌نوعی از تولیدکنندگان و هنرمندان حمایت می‌کنند.

قوانین داخلی ایران نیز امکان پیگرد قانونی برای سوءاستفاده‌کنندگان از آثار را فراهم می‌آورد. اگر صاحب اثری بخواهد از حقوق خود دفاع کند، می‌تواند با مراجعه به مراجع قضائی نسبت به سوءاستفاده‌کنندگان اقدام نماید و این نکته نشان‌دهنده آن است که حتی اگر ایران به‌طور کامل عضو پیمان‌های بین‌المللی نباشد، اما همچنان امکان حمایت از حقوق پدیدآورندگان وجود دارد.

باید توجه داشت که مالکیت فکری نه‌تنها یک حق قانونی بلکه یک حق اخلاقی نیز محسوب می‌شود و احترام به حقوق پدیدآورندگان، باعث تشویق خلاقیت و نوآوری در جامعه می‌شود و به توسعه فرهنگی و اقتصادی کشور کمک می‌کند، لذا ضروری است که همگان نسبت به این موضوع آگاه باشند و با رعایت حقوق دیگران، به پیشرفت جامعه کمک کنند.

به طور خلاصه، کپی‌رایت در ایران موضوعی پیچیده بوده و نیازمند توجه بیشتر و فرهنگ‌سازی مناسب است؛ زیرا حمایت از مؤلفان و هنرمندان نه‌تنها یک ضرورت قانونی بلکه یک مسئولیت اجتماعی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

یادداشت: کوثر سعیدیان _ فعال رسانه‌ای