به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»، در دنیای ناشنوایان، «سکوت» معنایی متفاوت دارد؛ سکوتی آکنده از زبان، احساس و ارتباطی ژرف که نه با صدا، بلکه با نگاه و حرکت دست‌ها سخن می‌گوید.

 این جهان آرام اما پرهیاهو، سرشار از تلاش برای دیده‌شدن، درک‌شدن و حضور فعال در جامعه است. ناشنوایان نه جدا از ما، بلکه بخشی زنده و پویای جامعه انسانی‌اند که زبان اشاره را به زیباترین شکلِ گفتگو و همدلی بدل کرده‌اند.

خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «مرآت» به سراغ حمیدرضا بلند رئیس هیأت‌مدیره‌ کانون ناشنوایان استان سمنان رفت تا از نزدیک با دنیای آنان، دغدغه‌ها، امیدها و تلاش‌های خاموش اما مؤثرشان آشنا شود.

مرآت: در حال حاضر چه آماری از تعداد ناشنوایان در سطح استان سمنان وجود دارد؟ سهم شهرستان‌ها چگونه است؟  

بلند: بر پایه آمارهای رسمی، میزان شیوع اختلال شنوایی در استان سمنان حدود ۲۹/۶ نفر در هر ۱۰ هزار نفر جمعیت است. بر اساس داده‌های موجود، نزدیک به ۲ هزار و ۱۰۰ نفر با درجات مختلف کم‌شنوایی و ناشنوایی تحت پوشش اداره کل بهزیستی استان قرار دارند.  

با وجود جمع‌آوری آمار، اطلاعات تفکیکی از سهم شهرستان‌ها تاکنون منتشر نشده است. تقسیم‌بندی افراد بر اساس شدت اختلال در چهار سطح «خیلی شدید، شدید، متوسط و خفیف» انجام می‌گیرد و داده‌های دقیق‌تر از سوی مددکاران و کارشناسان تخصصی حوزه توانبخشی سازمان بهزیستی استان مدیریت و پایش می‌شود.

مرآت: شاخص‌ترین مشکلات و چالش‌هایی که ناشنوایان استان سمنان با آن مواجه هستند، شامل چه مواردی می‌شود؟  

بلند: ناشنوایان استان سمنان با مجموعه‌ای از مشکلات ساختاری و کمبود امکانات در زمینه‌های آموزشی، شغلی، درمانی و ارتباطی رو به‌ رو هستند. در بخش آموزش، کمبود معلمان متخصص، فقدان استفاده گسترده از زبان اشاره و لب‌خوانی، و نبود تجهیزات کمک‌آموزشی مانند سیستم‌های FM از اصلی‌ترین چالش‌هاست.  

در زمینه اشتغال، سهمیه استخدامی افراد دارای معلولیت بسیار محدود است و تنها حدود ۳ درصد از ظرفیت آزمون‌های استخدامی را شامل می‌شود. افزون بر آن، بسیاری از ناشنوایان به دلیل عدم آشنایی کارشناسان با زبان اشاره، در مصاحبه‌های شغلی رد می‌شوند؛ در حالی که برای جانبازان با درصدهای بالاتر، تسهیلات بیشتری پیش‌بینی شده است.  

در حوزه درمان و توانبخشی نیز کمبود مراکز تخصصی شنوایی‌سنجی و نبود آگاهی کافی میان کارشناسان نسبت به نیازهای خاص ناشنوایان به چشم می‌خورد.  

از نظر ارتباطات اجتماعی، نبود مترجم زبان اشاره در صدا و سیما، رسانه‌ها و محیط‌های اداری و همچنین ناتوانی بسیاری از کارکنان در ارتباط مؤثر با ناشنوایان، منجر به انزوا و احساس تبعیض در جامعه می‌شود.  

در نهایت، محدودیت دسترسی به اطلاعات و رسانه‌ها از دیگر مسائل مهم است؛ چراکه کمبود محتواهای آموزشی و خبری به زبان اشاره و نبود زیرنویس در برنامه‌های رسانه‌ای استان و کشور، مانعی جدی برای مشارکت آگاهانه ناشنوایان در عرصه اجتماعی و فرهنگی محسوب می‌شود.

مرآت: وضعیت اشتغال ناشنوایان در استان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا فرصت‌های شغلی کافی در دسترس آنان قرار دارد؟  

بلند: وضعیت اشتغال ناشنوایان در استان سمنان با چالش‌های قابل‌توجهی همراه است و فرصت‌های شغلی موجود پاسخگوی نیاز این قشر نیست. سهمیه استخدامی معلولان در آزمون‌های رسمی تنها حدود ۳ درصد است و همین محدودیت، سدّی در برابر جذب نیروهای ناشنوا محسوب می‌شود. افزون بر این، آشنا نبودن بسیاری از کارشناسان اداری و مصاحبه‌گران با زبان اشاره و شیوه‌های ارتباطی ناشنوایان، باعث می‌شود حتی افراد دارای مهارت و تخصص لازم نیز نتوانند در مصاحبه‌های شغلی موفق شوند.  

از سوی دیگر، مشاغل متناسب با توانایی‌ها و مدرک تحصیلی ناشنوایان بسیار اندک است و مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای ویژه آنان پاسخگوی تقاضای موجود نیست. نبود آگاهی کافی در جامعه و دستگاه‌های اجرایی نسبت به قابلیت‌های ناشنوایان نیز موجب تداوم محدودیت‌ها در عرصه اشتغال شده است.  

در مجموع، تقویت برنامه‌های آموزشی، بازنگری در سهمیه‌های استخدامی، آموزش کارشناسان اداری در زمینه زبان اشاره و توسعه فرصت‌های شغلی تخصصی می‌تواند مسیر اشتغال پایدار و عزتمندانه ناشنوایان را هموار سازد.

مرآت: میزان دسترسی ناشنوایان به خدمات آموزشی و دانشگاهی در استان سمنان را چگونه می‌بینید؟  

بلند: دسترسی ناشنوایان به خدمات آموزشی و دانشگاهی در استان سمنان همچنان با محدودیت‌های محسوس رو به‌ روست. در مدارس ویژه، شمار معلمان متخصص اندک است و بهره‌گیری از زبان اشاره و لب‌خوانی با وجود تأکید بخشنامه وزارت آموزش و پرورش در سال ۱۳۹۵ هنوز در همه مدارس به‌طور کامل اجرا نمی‌شود.  

در عرصه آموزش عالی نیز وضعیت مشابهی وجود دارد. دانشگاه‌های سراسری، آزاد و غیرانتفاعی استان از لحاظ امکانات و خدمات حمایتی برای دانشجویان ناشنوا با کاستی‌هایی جدی مواجه‌اند. نبود مترجم زبان اشاره در محیط‌های آموزشی، کمبود تجهیزات کمک‌آموزشی و ناآشنایی اساتید و کارکنان با نیازهای ویژه این دانشجویان، موجب شده است تا آنان نتوانند به‌طور مؤثر در کلاس‌ها مشارکت داشته باشند.  

تجربه دانشگاه آزاد اسلامی واحد بین‌الملل فرشتگان نشان می‌دهد که با وجود مجوز رسمی وزارت علوم، همچنان فارغ‌التحصیلان ناشنوا در ورود به بازار کار و اشتغال با موانع جدی رو به‌ رو هستند. برخی آموزش‌های ارائه‌شده شباهت بسیاری به مدارس استثنایی دارد؛ دانشجویان برای گذر از مراحل آموزشی با سهولت رو به‌ رو می‌شوند، اما مهارت‌های تخصصی کافی برای مشاغل آینده در آنان شکل نمی‌گیرد.  

از این‌ رو ضروری است مدارس و دانشگاه‌ها امکانات آموزشی متناسب با نیاز ناشنوایان را فراهم آورند، اساتید و کارکنان در زمینه آموزش و ارتباط با زبان اشاره توانمند شوند، و خدمات مترجمی و تجهیزات کمک‌آموزشی در اختیار دانشجویان قرار گیرد تا مسیر تحصیل آنان به فرصتی واقعی برای رشد، توانمندسازی و موفقیت تبدیل شود.

مرآت: نقش کانون ناشنوایان استان در بهبود شرایط معیشتی و اجتماعی اعضای خود چیست و چه برنامه‌هایی در دست اجرا دارید؟  

بلند: کانون ناشنوایان استان سمنان با تکیه بر آموزه‌های دینی، اخلاقی و انسانی، نقشی مؤثر در ارتقای کیفیت زندگی و توانمندسازی فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی اعضای خود ایفا می‌کند. هدف این کانون، پاسداشت عزت، استقلال و مشارکت فعال ناشنوایان در جامعه است و در همین راستا برنامه‌های گوناگون و کارآمدی را اجرا می‌کند.  

در حوزه آموزش و مهارت، کلاس‌های تخصصی زبان اشاره، دوره‌های مهارت زندگی و آموزش‌های فنی‌ـ‌حرفه‌ای برای اعضا و خانواده‌های آنان برگزار می‌شود. همچنین آموزش زبان اشاره برای کارکنان دستگاه‌های اجرایی و شهروندان در دستور کار قرار دارد تا تعامل مؤثرتری با ناشنوایان شکل گیرد.  

از منظر اجتماعی، تشکیل کمیته‌های تخصصی در زمینه اشتغال، ازدواج، مشاوره و حمایت‌های اجتماعی، زمینه ارائه خدمات مستمر و همه‌جانبه به اعضا را فراهم کرده است.  

در بخش فرهنگی و تفریحی نیز، برگزاری نشست‌های دوستانه، برنامه‌های گروهی مانند پیاده‌روی ورزشی، آیین‌های مذهبی، سفرهای زیارتی و اردوهای تفریحی در راستای تقویت روحیه همبستگی و نشاط اجتماعی انجام می‌گیرد.  

در بُعد اقتصادی و معیشتی، کانون با همکاری نهادهای دولتی، بخش خصوصی و خیرین، اعضا را به فرصت‌های شغلی معرفی می‌کند و برای آنان تسهیلات و حمایت‌های مالی ویژه در نظر می‌گیرد تا مسیر استقلال اقتصادی و معیشت پایدار فراهم شود.  

در مجموع، این کانون با اجرای برنامه‌های چندسویه تلاش می‌کند تا جامعه ناشنوایان استان سمنان در ابعاد معنوی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی رشد یافته و با عزت و کرامت در متن جامعه حضور فعال و مؤثر داشته باشند.

مرآت: چه نوع حمایت‌های دولتی، خیرین یا سازمان‌های مردم‌نهاد تاکنون برای ناشنوایان استان فراهم شده است؟  

بلند: کانون ناشنوایان استان سمنان به‌عنوان بخشی پویا و ارزشمند از جامعه، در سال‌های اخیر از سوی نهادهای دولتی، سازمان‌های مردم‌نهاد، خیرین و حامیان مالی مورد توجه و حمایت قرار گرفته است. این حمایت‌ها زمینه‌ساز اجرای برنامه‌های آموزشی، فرهنگی، اجتماعی و توانبخشی گسترده‌ای برای جامعه ناشنوایان استان شده است.  

در میان نهادهای دولتی، سازمان بهزیستی استان نقش محوری در ارائه خدمات حمایتی و توانبخشی دارد. علاوه بر آن، استانداری، فرمانداری‌ها، شهرداری‌ها، شورای شهر، نمایندگان مجلس، و سازمان فرهنگی، اجتماعی و ورزشی شهرداری سمنان، با همراهی دیگر دستگاه‌ها، در اجرای طرح‌ها و برنامه‌های حمایتی مشارکت دارند.  

از سوی دیگر، مؤسسات خیریه، شرکت‌های اسپانسر و خیرین نیک‌اندیش نیز با تأمین کمک‌های مالی و پشتیبانی معنوی، به‌ویژه در برگزاری دوره‌های آموزشی زبان اشاره، آموزش مهارت‌های زندگی، مشاوره‌های خانوادگی، برنامه‌های مذهبی، فرهنگی، ورزشی و اردوهای زیارتی و تفریحی سهم بسزایی ایفا کرده‌اند.  

مجموع این همکاری‌ها موجب شده است کانون ناشنوایان استان سمنان بتواند خدمات مؤثری در توانمندسازی اعضا، ارتقاء کیفیت زندگی آنان و گسترش فرصت‌های برابر آموزشی، فرهنگی و اجتماعی ارائه دهد. اهتمام مسئولان و مشارکت خیرین در این مسیر، جلوه‌ای از اهتمام جمعی جامعه سمنان برای حمایت از کرامت و حقوق ناشنوایان است.

مرآت: آیا در حوزه آموزش زبان اشاره اقدامات قابل توجهی برای عموم یا خانواده‌ها انجام شده است؟  

بلند: بله، آموزش زبان اشاره در استان سمنان طی سال‌های اخیر با گام‌های مؤثر و چشمگیری همراه بوده است. برگزاری دوره‌های آموزشی ویژه ناشنوایان، خانواده‌های آنان و حتی شهروندان شنوا، نقشی مؤثر در گسترش فرهنگ ارتباطی مشترک و کاهش فاصله میان جامعه شنوا و ناشنوا داشته است.  

کلاس‌های آموزشی زبان اشاره که با حمایت کانون ناشنوایان و همکاری اداره بهزیستی برگزار می‌شود، موجب افزایش تعامل میان اعضای خانواده‌های ناشنوا و جامعه شده است. این آموزش‌ها نه‌تنها مهارت ارتباطی افراد را تقویت کرده، بلکه درک اجتماعی و همدلی عمومی را نیز نسبت به ناشنوایان ارتقا داده است.  

با این حال، همچنان ضرورت دارد نهادهای آموزشی، فرهنگی و رسانه‌ای استان در گسترش این آموزش‌ها فعال‌تر شوند تا زبان اشاره به‌عنوان یکی از ابزارهای رسمی ارتباطی در جامعه شناخته و مورد استفاده گسترده‌تری قرار گیرد.  

مرآت: وضعیت تجهیزات کمک‌شنوایی و خدمات درمانی به ناشنوایان چگونه است؟ آیا کمبود یا خلأ خاصی وجود دارد؟  

بلند: در سال‌های اخیر، ارائه خدمات درمانی و توانبخشی به جامعه ناشنوایان استان سمنان پیشرفت قابل‌توجهی داشته است. مراکز تخصصی شنوایی‌شناسی و توانبخشی با پشتیبانی اداره کل بهزیستی استان، خدمات متنوعی از جمله تجویز و تحویل سمعک، مشاوره، و ارزیابی شنوایی ارائه می‌دهند. افراد تحت پوشش بهزیستی از امکان دریافت سمعک و باطری رایگان بهره‌مند هستند و در ماه‌های اخیر نیز تعدادی از ناشنوایان این خدمات را دریافت کرده‌اند؛ اقدامی که به‌صورت مستقیم بر کیفیت زندگی آنان تأثیر گذاشته است.  

با وجود این، چالش‌هایی همچنان باقی است. هزینه بالای تجهیزات کمک‌شنوایی، محدود بودن تعداد مراکز تخصصی در برخی شهرستان‌ها، و دشواری دسترسی به خدمات درمانی برای ساکنان مناطق روستایی از مهم‌ترین مشکلات موجود است. تداوم حمایت‌های دولتی، گسترش مشارکت خیرین و همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد، می‌تواند گامی مؤثر در رفع این کاستی‌ها و تحقق عدالت در ارائه خدمات درمانی به جامعه ناشنوایان باشد.

مرآت: تعامل کانون ناشنوایان استان با ادارات و نهادهای فرهنگی و اجتماعی برای رفع مشکلات تا چه حد مؤثر بوده است؟  

بلند: تعامل کانون ناشنوایان استان سمنان با مجموعه‌های فرهنگی، اجتماعی و اجرایی استان، طی سال‌های اخیر به‌صورت هدفمند و نتیجه‌بخش دنبال شده است. این همکاری‌ها در قالب نشست‌های مشترک، همایش‌ها، دوره‌های آموزشی زبان اشاره، و برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی، منجر به شناخت دقیق‌تر نیازهای جامعه ناشنوایان و ارائه راهکارهای عملی برای رفع آنها شده است.  

بخش قابل توجهی از پیشرفت‌های حوزه اشتغال، آموزش و درمان ناشنوایان، مرهون همین رویکرد هم‌افزا میان کانون و سازمان‌هایی نظیر اداره کل بهزیستی، آموزش و پرورش، شهرداری، و استانداری سمنان است. با وجود این دستاوردها، کانون تأکید دارد که استمرار این تعامل و افزایش هماهنگی بین‌نهادی، شرط اساسی برای نهادینه شدن حمایت‌ها و رسمیت کامل حقوق شهروندی ناشنوایان است.  

مرآت: با توجه به فناوری‌های نوین، آیا از ابزارهای دیجیتال یا سامانه‌های مجازی برای ارتباط بهتر با ناشنوایان بهره‌برداری کرده‌اید؟  

بلند: بله، کانون ناشنوایان استان سمنان با رویکردی نوگرا و اجتماعی، بسترهای دیجیتال متعددی برای ارتباط مؤثر با اعضا و افکار عمومی راه‌اندازی کرده است. سامانه پیام‌رسان داخلی کانون به آدرس آی‌دی رسمی sncd_semnan در پیام‌رسان‌های داخلی و بین‌المللی (ایتا، سروش، تلگرام، اینستاگرام) فعال است و به‌صورت مستمر اخبار، گزارش‌ها و اطلاع‌رسانی‌های مربوط به برنامه‌های آموزشی، فرهنگی و اجتماعی را منتشر می‌کند. این حضور دیجیتال، نمادی روشن از مشارکت فعال ناشنوایان در فضای ارتباطی جامعه و تقویت حس همبستگی ملی است.  

علاوه بر این، پروژه‌ای علمی با مدیریت دکتر کوروش کیانی، عضو هیأت علمی دانشگاه سمنان، در حال توسعه است که بر پایه هوش مصنوعی، ویدئوی بیش از هزار واژه زبان اشاره ناشنوایان شهرستان‌های سمنان و تهران گردآوری و کدگذاری شده است. هدف اصلی این طرح، ایجاد یک اپلیکیشن هوشمند ترجمه زبان اشاره برای ارتباط آسان ناشنوایان با ادارات و نهادهای خدمات‌رسان است.  

اگرچه تاکنون بودجه لازم برای تحقق کامل این پروژه تأمین نشده، کارشناسان برآورد کرده‌اند برای اجرای کامل سامانه، اعتباری در حدود ۱۵ میلیارد تومان مورد نیاز است. تحقق این طرح، می‌تواند فصل تازه‌ای در به‌کارگیری فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی برای عدالت ارتباطی و خدمات‌رسانی فراگیر به جامعه ناشنوایان استان سمنان بیافریند.

مرآت: چه پیام یا توصیه‌ای برای عموم مردم به مناسبت روز ناشنوایان دارید تا فرهنگ‌سازی بهتری در این حوزه صورت گیرد؟  

بلند: روز جهانی ناشنوایان، فرصت ارزشمندی برای یادآوری مسئولیت اجتماعی همه ما در قبال جامعه‌ای است که با وجود محدودیت در شنیدن، سرشار از خرد، احساس و توانمندی است.  

در این روز، از مردم، مسئولان، فرهنگیان، دانشگاه‌ها و نهادهای اجتماعی دعوت می‌شود با احترام، همدلی و مشارکت، زمینه رشد و حضور فعال ناشنوایان را در همه عرصه‌های زندگی فراهم کنند؛ چراکه احترام به آنان، احترام به انسانیت و اخلاق اجتماعی است.  

جامعه ناشنوایان، بخشی از پیکره فرهنگی و هویتی ماست و سزاوار فرصت‌های برابر در تحصیل، اشتغال، ارتباطات و مشارکت اجتماعی است. آموزش زبان اشاره برای خانواده‌ها و کارمندان دستگاه‌ها، اقدامی ضروری و اثربخش در تقویت ارتباط میان جامعه شنوا و ناشنوا محسوب می‌شود و کانون ناشنوایان استان سمنان این مسیر را هموار ساخته است.  

تأکید می‌کنم: استفاده از واژه‌های درست، جلوه‌ای از کرامت انسانی است. واژه نادرست و تحقیرآمیز «کرولال» باید برای همیشه از ادبیات عمومی حذف شود و واژه «ناشنوا» که محترمانه، علمی و انسانی است جایگزین گردد؛ همان‌گونه که از واژه «نابینا» به‌جای «کور» استفاده می‌کنیم.  

خطاب به فعالان رسانه و فضای مجازی، لازم است محتوایشان را با زیرنویس و امکانات دسترسی مناسب تهیه کنند، از تقلید و رفتارهای غیرمحترمانه پرهیز کنند و صدای جامعه ناشنوایان را در فضای مجازی بازتاب دهند. چنین اقداماتی موجب شکل‌گیری فرهنگی سرشار از احترام، همدلی و عدالت ارتباطی خواهد شد.  

متأسفانه امسال، بسیاری از دستگاه‌های دولتی در استان و کشور حتی یک پیام رسمی در گرامی‌داشت هفته جهانی ناشنوایان منتشر نکردند؛ در حالی‌که برای دیگر مناسبت‌ها، اطلاع‌رسانی گسترده‌ صورت می‌گیرد. این سکوت ناخواسته نوعی تبعیض ارتباطی است و انتظار می‌رود روابط عمومی‌ها و مدیران ادارات با اقدام جدی و مستمر، احترام به جامعه ناشنوایان را در رسانه‌ها و پیام‌های سازمانی نهادینه کنند.  

به خانواده‌ها نیز توصیه می‌شود اگر فرزندی ناشنوا یا دارای کاشت حلزون دارند، او را به شرکت در فعالیت‌های آموزشی و اجتماعی کانون ناشنوایان استان دعوت کنند. حضور خانواده‌ها، سرمایه‌ای اخلاقی و فرهنگی برای تقویت اعتمادبه‌نفس ناشنوایان و افزایش همبستگی اجتماعی است.  

با آموزش، احترام و همدلی می‌توانیم جامعه‌ای انسانی‌تر، عادلانه‌تر و آرام‌تر بسازیم که در آن هیچ محدودیتی مانع از دیده شدن استعداد و شأن انسانی افراد نباشد.  

انتهای خبر/