زنگزور نقشه قدرت را تغییر می‌دهد

کارشناس ژئوپلیتیک منطقه درگفتگو با خبرنگار سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»؛ با اشاره به توافق اخیر ارمنستان و جمهوری آذربایجان برای ایجاد کریدور زنگزور با مدیریت ۹۹ ساله ایالات متحده اظهار کرد: این کریدور صرفاً یک مسیر ترانزیتی یا حمل‌ونقل نیست بلکه محور جدیدی از جغرافیای قدرت است که می‌تواند موازنه‌های سنتی قفقاز جنوبی را به‌طور کامل جابه‌جا کند.

محمد نعیم‌آبادی عنوان کرد: زمانی از تغییر نقشه قدرت سخن می‌گوییم منظور فقط خطوط مرزی نیست بلکه جریان‌های انرژی، مسیرهای تجاری و حتی هویت‌های امنیتی کشورهای منطقه است.

وی با تشریح ابعاد راهبردی این مسیر افزود: ورود آمریکا به‌عنوان مدیر طولانی‌مدت این کریدور به‌معنای ایجاد یک اهرم فشار دائمی بر دو کشور ایران و روسیه خواهد بود و این حضور نه موقتی و نه صرفاً اقتصادی است زیرا آمریکا با این اقدام یک ستون نفوذ در قلب قفقاز می‌سازد که می‌تواند در بزنگاه‌های سیاسی و امنیتی توازن قدرت را به نفع غرب برهم بزند.

نعیم‌آبادی تصریح کرد: برای ایران این تحول هم تهدید و هم فرصت است، تهدید از آن جهت که مسیرهای سنتی ارتباطی‌اش با قفقاز و حتی فراتر از آن تحت کنترل یک مدیریت خارجی قرار می‌گیرد و فرصت از این نظر که اگر تهران بتواند جایگاه خود را در ساختار تصمیم‌گیری این کریدور تثبیت کند یا با دیپلماسی فعال و ائتلاف‌سازی هوشمندانه قواعد بازی را تغییر دهد، می‌تواند از این بستر برای گسترش نفوذ اقتصادی و سیاسی بهره ببرد.

این کارشناس با اشاره به موقعیت زنگزور در امتداد مرز ارمنستان و نخجوان تأکید کرد: ایران نمی‌تواند نسبت به این مسیر بی‌تفاوت باشد و بخش عمده‌ای از صادرات و واردات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از همین محور خواهد گذشت و اگر این جریان‌ها تحت مدیریت بازیگری خصمانه با ایران شکل بگیرد در عمل ایران به حاشیه رانده می‌شود و بازگشت به مرکز تصمیم‌گیری دشوار خواهد بود.

وی افزود: یک رویکرد غلط این است که ایران صرفاً موضع انتقادی و مخالفت آشکار اتخاذ کند و این مسیر می‌تواند با تغییراتی در چارچوب حقوقی و امنیتی به بخشی از ابتکارهای منطقه‌ای تحت مدیریت مشترک تبدیل شود و برای این کار نیاز به مذاکرات چندجانبه با محوریت ایران و ارمنستان و نیز بهره‌گیری از نفوذ در نهادهای منطقه‌ای همچون اتحادیه اقتصادی اوراسیا وجود دارد.

نعیم‌آبادی هشدار داد: در صورتی که ایران واکنشی منفعلانه نشان دهد و منتظر بماند تا سایر بازیگران مسیر را طراحی کنند نه‌تنها منافع اقتصادی بلکه امنیت ملی کشور نیز با محدودیت‌های جدید روبه‌رو خواهد شد و این موضوع در بلندمدت می‌تواند بخشی از مرزهای شمال‌غرب را به منطقه‌ای با حضور مستقیم یا نیابتی آمریکا تبدیل کند.

وی ابراز کرد: بازآرایی دیپلماتیک، سرمایه‌گذاری زیرساختی در مسیرهای جایگزین و تعامل نزدیک با هر دو طرف سه ستون اصلی سیاست ایران در برابر زنگزور باید باشد و در غیر این صورت تلاش می‌کنند تا نقشه جدید قدرت بدون ایران ترسیم شود.

زنگزور یک شریان امنیتی برای غرب است

پژوهشگر امنیت منطقه‌ای درگفتگو با خبرنگار سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»؛ با ارزیابی توافق کریدور زنگزور و مدیریت آن توسط آمریکا اظهار کرد: از دیدگاه امنیتی این توافق بیش از آنکه پروژه‌ای تجاری باشد یک شریان اطلاعاتی و لجستیکی برای غرب بشمار می‌رود و حضور فیزیکی ایالات متحده در مرزهای ارمنستان و جمهوری آذربایجان عملاً به معنای تغییر معادلات امنیتی شمال‌غرب ایران و افزایش ظرفیت‌های نظارتی علیه کشور است.

یاسر ملکیان توضیح داد: نباید فریب عنوان حمل‌ونقلی این پروژه را خورد زیرا مسیرهای ترانزیتی تحت مدیریت یک قدرت خارجی همواره کارکرد دوگانه دارند و این کریدور به آمریکا امکان خواهد داد که از طریق تجهیزات، نیروها و پایگاه‌های لجستیکی یک خط دسترسی مستقیم به قلب قفقاز ایجاد کند و این امر قابلیت اجرای عملیات اطلاعاتی و حتی نظامی را به‌شدت بالا می‌برد.

وی با تأکید بر اهمیت زمان‌بندی واکنش ایران بیان داشت: اینکه ما بعد از تثبیت کامل کریدور بخواهیم اقدام کنیم عملاً به معنای پذیرش وضع موجود است و لازم است همزمان با شکل‌گیری سازوکار اجرایی این مسیر ایران طرح‌های امنیتی خود را فعال کند، چه در قالب افزایش ظرفیت پایگاه‌های مرزی و چه با توسعه زیرساخت‌های مواصلاتی داخلی که وابستگی به مسیر زنگزور را کاهش دهد.

این پژوهشگر با اشاره به تجربیات مشابه در سایر نقاط جهان عنوان کرد: در بسیاری از موارد پروژه‌های به ظاهر اقتصادی در عمل به پایگاه‌های ثابت نفوذ تبدیل شده‌اند و از نگاه امنیت ملی زنگزور یک مرز جدید نیست بلکه یک گذرگاه دائمی برای اعمال اراده آمریکا در مجاورت خاک ایران است.

ملکیان ادامه داد: تدوین یک دکترین جامع امنیتی برای قفقاز ضرورتی فوری بوده و این دکترین باید شامل ابعاد اطلاعاتی، لجستیکی، سایبری و حتی دیپلماسی امنیتی باشد چراکه نمی‌توان تنها به واکنش‌های کوتاه‌مدت یا اظهارنظرهای رسانه‌ای بسنده کرد، ما نیازمند یک چارچوب عملیاتی هستیم که نه فقط تهدید را مهار کند بلکه آن را به فرصت تبدیل سازد.

وی عنوان کرد: حضور طولانی‌مدت آمریکا در چنین مسیری می‌تواند به معنای کاهش استقلال امنیتی ایران در منطقه باشد و این مسئله حتی می‌تواند بر توازن قوا در مرزهای غربی کشور اثرگذار باشد زیرا کریدور زنگزور در واقع بخشی از یک راهبرد گسترده‌تر برای محاصره ژئوپلیتیکی ایران است.

ملکیان تأکید کرد: ایران باید با ترکیبی از دیپلماسی فعال، هماهنگی امنیتی با متحدان منطقه‌ای و توسعه زیرساخت‌های داخلی از تبدیل زنگزور به یک ابزار فشار دائمی جلوگیری کند.

واگذاری زنگزور ایران را از نظر اقتصادی منزوی می‌کند

تحلیلگر اقتصاد سیاسی درگفتگو با خبرنگار سیاسی پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»؛ با اشاره به ابعاد اقتصادی توافق کریدور زنگزور اظهار کرد: در ظاهر ممکن است این مسیر فرصتی برای افزایش ترانزیت کالا در منطقه باشد اما با مدیریت ۹۹ ساله آمریکا عملاً شاهد حذف تدریجی ایران از شبکه‌های اصلی تجارت قفقاز و آسیای میانه خواهیم بود.

محمدحسین امین‌زاده ادامه داد: زنگزور نه فقط یک مسیر حمل‌ونقل بلکه حلقه‌ای از زنجیره بزرگ‌تر واشنگتن برای کنترل گره‌گاه‌های تجاری اوراسیاست و هدف از آن ایجاد یک شبکه تحت مدیریت غرب است که جریان کالا، انرژی و حتی داده را از مسیرهایی خارج از نفوذ ایران عبور دهد و در چنین شرایطی وابستگی کشورهای آسیای میانه به این کریدور به معنای کاهش قدرت چانه‌زنی ایران خواهد بود.

وی با بیان اینکه ایران باید دو اقدام را به موازات هم پیش ببرد افزود: اقدام نخست فعال‌سازی کامل مسیرهای جایگزین مانند کریدور شمال‐جنوب و بندر چابهار به‌عنوان محور اتصال به اروپا و هند بوده و دوم دیپلماسی اقتصادی سریع و مؤثر با کشورهای منطقه برای جلوگیری از انحصار مسیرهای تجاری در دست یک مدیریت خارجی است.

امین‌زاده عنوان کرد: در صورت بی‌توجهی بخش قابل‌توجهی از تجارت منطقه‌ای از دست ایران خارج خواهد شد و این فقط یک موضوع اقتصادی نیست بلکه بر قدرت سیاسی و امنیتی کشور نیز اثر می‌گذارد و کشورهایی که به مسیرهای ایران دسترسی نداشته باشند به‌مرور ارتباطات استراتژیک خود را با تهران کاهش می‌دهند.

این تحلیلگر با اشاره به اهمیت سرمایه‌گذاری زیرساختی تصریح کرد: ایران باید همزمان بر بهبود کیفیت راه‌ها، کاهش زمان ترانزیت و تسهیل مقررات گمرکی تمرکز کند و در فضای رقابتی جدید تنها مسیر جغرافیایی کافی نیست بلکه سرعت، هزینه و امنیت مسیر اهمیت بیشتری پیدا می‌کند.

امین‌زاده خاطرنشان کرد: اگر ایران به‌موقع اقدام نکند زنگزور می‌تواند به یک مسیر انحصاری تبدیل شود که در آن نقش ایران به حاشیه رانده شده و کشور در یک بازی ژئوپلیتیک اقتصادی باخت سنگینی را تجربه کند و مدیریت هوشمند این وضعیت مستلزم برنامه‌ریزی میان‌مدت و بلندمدت و همچنین هماهنگی بین دستگاه‌های اقتصادی و دیپلماتیک است.

وی ابراز کرد: این کریدور باید به‌عنوان بخشی از پازل ژئوپلیتیک اقتصادی منطقه دیده شود، نه صرفاً یک مسیر حمل‌ونقل و تنها در این صورت است که می‌توان با ابتکار عمل و راهکارهای جایگزین مانع از منزوی‌شدن اقتصادی ایران شد.

انتهای خبر/