به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «مرآت»؛ در سال‌های اخیر در استان‌های مرکزی کشورمان از جمله استان سمنان  موضوع فرونشست زمین و مشکلات ناشی از آن به دلیل کاهش بارندگی‌ها و افزایش برداشت از چاه‌ها و همچنین بافت خشک و کویری شهرهای فلات مرکزی از اهمیت بالایی برخوردار است و به همین خاطر با روش‌های مختلف برنامه‌ریزی برای جلوگیری از بیابان‌زایی و افزایش وسعت بیابان و همچنین نهال‌کاری موضوع جدی برای منابع طبیعی محسوب می‌شود.

ازاین‌رو باتوجه‌به اهمیت موضوع خبرگزاری مرآت میزگردی را با رویکرد چالش‌های حوزه منابع طبیعی با حضور جمعی از مسئولین این نهاد در دفتر خبرگزاری مرآت برگزار کرد.

فرونشست زمین تهدید جدی برای سمنان

جعفر مرادی حقیقی دراین میزگرد با اشاره به وسعت استان سمنان گفت: وسعت استان سمنان در حدود ۱۰ میلیون هکتار است و از جمله استان‌هایی است که دارای جنگل، مرتع، بیابان و کویر است. در حدود نیمی از استان را بیابان و کویر تشکیل داده است و قسمت‌های شمالی استان جنگل‌های سوزنی‌برگ و کهن برگ داریم و قسمت‌هایی از جنگل‌ها جزء ذخایر جنگلی کشور به شمار می‌آیند که درجه حفاظت آن نسبت به قسمت‌های دیگر منابع طبیعی از اهمیت بیشتری برخوردار است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان خاطرنشان کرد: حاشیه جنوبی استان با تهدید پیشروی بیابان روبرو بوده و در شرایط فعلی شاهد فرونشست زمین هستیم که در بیابان‌زدایی سعی کرده‌ایم با بهره‌گیری از شیوه‌های نوین بتوانیم کانون‌های بحرانی را مهار کنیم تا مردم روستا، شهرها، راه‌های شوسه و آهن به‌راحتی بتوانند تردد و زندگی کرده و مردم کمتر درگیر مشکلات گردوغبار و شن‌های روان باشند.

وی در خصوص نهال‌کاری مناطق بیابانی گفت: در شرایط فعلی ما شاهد ۱۳۳ هزار هکتار نهال‌کاری تاغ هستیم که تا قبل از آن بعضی روستاها هر ۲۴ ساعت یکبار باید شن‌ها را از پشت درب منازل جمع‌آوری می‌کردند که با انجام نهال‌کاری عشایر در حاشیه روستاها در رفت‌وآمد هستندو کشاورزی، دامداری، باغداری و.... در جریان است .

مرادی حقیقی در ادامه اظهار کرد: بعد از سیل‌های چند سال اخیر در حوضه آبخیزداری مسئولین به این نتیجه رسیده‌اند که می‌بایست در کل کشور برای جلوگیری از فرسایش‌های آبی و بروز خسارت‌های ناشی از سیل اقدامات زیرساختی انجام دهیم که در این راستا در برنامه هفتم پیش‌بینی صورت‌گرفته است و بسیج سازندگی برای همکاری وارد عمل شده است.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان در ادامه افزود: طبق سنوات گذشته سعی کرده‌ایم خطرات حوضه‌های آبخیز بااهمیت‌تر که موجب خسارت‌های بیشتری می‌شود را مهار کنیم و پیگیری‌های لازم برای جلوگیری از تخریب قنوات که سبب تغذیه سفره‌های زیر زمینی می‌شوند، نیز صورت‌گرفته است.

مرادی حقیقی ضمن ارائه توضیحاتی در مورد بخش‌های مرتعی اظهار کرد: استان سمنان از جمله استان‌های است که دارای مراتع ییلاقی، قشلاقی، و میان‌بند بوده که باتوجه‌به کمبود بارندگی و خشکسالی‌های چند سال اخیر، می‌بایست با فرهنگ‌سازی درست در بین اقشار مختلف مردم و آگاه‌سازی مبنی بر اینکه این منابع خدادادی محدود و غیرقابل‌جایگزین سعی کنیم با مشارکت مردم در حفظ این منابع اقدام کنیم، چرا که برخی از گونه‌ها در سال تنها یک‌سانتی متر می‌توانند رشد کنند.

وی در ادامه ضمن تقدیر و تشکر از همکاری مردم با یگان حفاظت افزود: این وظیفه همگانی است که از این منابع خدادادی به‌خوبی محافظت کنند و نسبت به حفظ این منابع حساسیت داشته باشند تا نسل‌های آینده هم بتوانند از این موهبت الهی بهره‌مند شوند.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان افزود: در راستای احیای حفاظت از منابع طبیعی تشکل‌های مردم‌نهاد پیش‌گام هستند و سعی کرده‌ایم با کمک همکاران فرهنگ‌سازی را از مهدها و مدارس آغاز کنیم تا با توجیه شدن دانش‌آموزان و اعلام همکاری و با نام همیاران طبیعت شناخته شوند.

مرادی حقیقی خاطرنشان کرد: باتوجه‌به فرمایشات مقام معظم رهبری مبنی بر اینکه هر ایرانی در کل کشور باید سه نهال بکارد طرح تولید کاشت یک میلیارد درخت را در دستور کار قرار داده‌ایم تا در یک طرح چهارساله بتوانیم سالانه ۵/۲ میلیون نهال را داشته باشیم که در سال اول موفق به کاشت سه میلیون نهال شده‌ایم و بعد از آن تفاهم‌نامه‌ای را با دستگاه‌های اجرایی، تشکل‌های مردمی و مؤسسات خصوصی منعقد کردیم که در راستای در این طرح شرکت کنند تا سرانهٔ فضای سبز استان بالا برود.

وی در ادامه ابراز کرد: کاشت نهال را از انحصار اسفندماه خارج کرده‌ایم و تولید آن را از فصل پاییز آغاز کرده‌ایم تا هم فرصت بیشتری داشته باشیم و هم بتوانیم گونه‌هایی را به‌صورت گلدانی پرورش دهیم. سال جاری چهارمین سال جهت تقویت حوزه جنگل‌های شمال امسال است که ممنوعیت بهره‌برداری از آن را ابلاغ کرده‌ایم.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان در ادامه طرح کاشت نهال گفت: زراعت چوب را به کشاورزانی که اعلام آمادگی کنند پیشنهاد می‌کنیم تا در کنار کشت محصولات کشاورزی، کشاورزی خود را به سمت زراعت چوب ببرند و پیش‌بینی‌های اقتصادی را هم که کمک‌کار بهره‌برداران خواهد بود را در نظر گرفته‌ایم.

کاشت  نهال اکالیپتوس در قسمت‌های جنوبی سمنان

مرادی حقیقی افزود: کاشت نهال اکالیپتوس را در قسمت‌های جنوبی استان آغاز کرده‌ایم، زیرا این طرح سبب تثبیت شن‌های روان و جلوگیری از گردوغبار می‌شود، و منابع طبیعی آمادگی دارد این نهال‌ها را به‌صورت رایگان در اختیار مردم قرار دهد. امیدواریم از باب مسئولیت کارخانه‌های بخش صنعتی که عمده‌ترین تولیدکننده کربن محسوب می‌شوند در راستای تثبیت کربن و گازهای گلخانه‌ای مشارکت بیشتری داشته باشند تا بتوانیم در سه سال باقیمانده این طرح خدمات بیشتری در استان شاهد باشیم.

وی در مورد سنددار کردن زمین‌ها و مراتع تصریح کرد: بحث نقشه‌های منابع طبیعی و تفکیک اراضی منابع ملی رنجش خاطری بین مردم و مسئولین بود تا اینکه قانون جامع حد نگار مصوب و ابلاغ شد، و در حال حاضر بیش از 99درصد اراضی سنددار شده‌اند و فقط مقدار ناچیزی از آنها به‌خاطر اختلاف مرزی که در شرق و غرب استان وجود دارد که امیدواریم با حمایت قوه قضاییه این مشکلات بر طرف شود.

مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان خاطرنشان کرد: در حال حاضر این نقشه‌ها در سامانهٔ پنجرهٔ واحد زمین بارگذاری شده و قابل‌دسترس برای عموم مردم است و نیاز نیست مردم به‌صورت حضوری مراجعه کنند و می‌توانند تقاضاهای خود را در این پنجره بارگذاری کنند تا بعد از مکان‌یابی به درخواست‌ها رسیدگی شود؛ زیرا در این سامانه، اطلاعات بیش از ۹۰ درصد دستگاه‌ها بارگذاری شده است.

مرادی حقیقی در خصوص میزان قاچاق چوب در استان اظهار کرد: استان سمنان شاه‌راه ارتباطی شرق و غرب کشور محسوب می‌شود، بنابراین طبیعی است که محموله‌ای طاق از استان‌های شرقی و جنوبی برای رسیدن به استان‌های دیگر از استان ما عبور کنند.

وی در ادامه تصریح کرد: این روزها قاچاق چوب طاق به دلیل ورود به فصل سرما اهمیت زیادی پیدا کرده است که اداره کل منابع طبیعی به‌صورت شبانه‌روزی در حال رصد است و اجازه نخواهیم داد سوءاستفاده‌گران از این قضیه سود ببرند و تا کنون توانسته‌ایم با کمک همکاران نیروی انتظامی چوب‌های طاق قطع‌شدهٔ در حال حمل را شناسایی و دستگیر کنیم.


تلاش برای استفاده حداقلی بارندگی و بیشترین بهره‌برداری

 محمد راستین ضمن بیان توضیحاتی مختصر در خصوص پهنه حوزه‌های آبخیز سمنان نیز در این میزگرد گفت: حدود ۵/۵ هکتار از مساحت کل استان سمنان را حوضه‌های آبخیز تشکیل می‌دهند که ۲ میلیون این حوضه‌های آبخیز استعداد سیل خیزی بالایی دارند و تا کنون ۸۴۰ هزار هکتار این حوزه‌ها موردمطالعه تفضیلی و اجرایی قرار گرفته است .

 معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان خاطرنشان کرد: عملیات اجرایی ۱۶۰ هزار هکتار انجام شده است و حدود ۵۰۰ هزار هکتار در دست اجرا است و باتوجه‌به تخصیص اعتبارات سفر ریاست‌جمهوری به استان سمنان ۱۸۰ هکتار آن نیز در انتظار دریافت اعتبار است.

 وی در ادامه افزود: حوضهٔ آبریز پهنه‌ای است که از خروجی آب آن برای آشامیدن، کشاورزی، صنعت و... استفاده می‌شود، بنابراین باتوجه‌به کمبود بارندگی و چالش خشکسالی نیاز است با کمک آبخیزنشینان و سایر دستگاه‌های اجرایی یک حوضهٔ سالمی داشته باشیم تا بتوانیم از پتانسیل آن به نحو احسنت استفاده کنیم و مانع هدررفتن آب شویم.

 راستین تصریح کرد: باتوجه‌به مدیریت جامع برای تقویت پوشش گیاهی منطقه و افزایش نفوذپذیری در حوضه‌های آبخیز به‌صورت مشارکتی و با کمک آبخیزنشینان و مرتع‌داران کار کپه کاری و بذرافشانی صورت‌گرفته است.

 معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اظهار کرد: در سال ۱۴۰۲ تفاهم‌نامه همکاری با بسیج سازندگی و قرارگاه اما حسن مجتبی (ع) امضا شده است تا ظرف سه سال آینده در حوضه‌های آبخیز کل استان، حدود ۳۵ هزار مترمکعب عملیات خاکی و ۷۱۰ هزار مترمربع مکعب عملیات سنگ و ملات و ۲۱۰ هزار هکتار عملیات بیولوژیک انجام شود.

 وی در ادامه انعقاد تفاهم‌نامه‌ها افزود: تفاهم‌نامه‌ای با مدیریت بحران استانداری امضا شده که بر پایهٔ آن حوضه‌های بحرانی و مناطق پایین‌دست شناسایی و اولویت‌بندی می‌شود، البته در حال حاضر اولویت اول تقویت آب‌های شرب است که با آب و فاضلاب روستایی و سایر دستگاه‌های دخیل در آن حوزه این اقدام انجام شده است و انتظار می‌رود هر دستگاهی در راستای برنامه‌ای که برای آن در نظر گرفته شده کار خود را به‌خوبی انجام دهد تا خروجی مطلوبی صورت گیرد.

 راستین خاطرنشان کرد: باتوجه‌به بالابودن هزینه‌های آبخیزداری باید تلاش کنیم از حداقل بارندگی بیشترین بهره‌برداری را در چاه‌ها و چشمه‌ها داشته باشیم تا بتوانیم با مدیریت درست از این خشکسالی گذر کنیم تا در سنوات آینده بارندگی خوبی داشته باشیم.

 سیل و خسارت کالپوش

 معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان اظهار کرد: منطقه کالپوش حدود ۱۳ هزار هکتار مساحت دارد و شرایط خاص آن از جمله شیب بالا و توپوگرافی ناموزون آن، تغییر زمان و شکل بارش موجب شده است در کالپوش به مدت‌زمان دو ساعت ۱۲۰ میلیمتر بارندگی داشته باشیم و این در حالی است که میانگین بارندگی کل سال استان سمنان از ۱۲۰ میلیمتر فراتر نمی‌رود.

 راستین در ادامه افزود: زمان و شدت بارندگی‌ها در کالپوش مناسب این فصل نیست، درگذشته شاهد بارش برف در این منطقه بوده‌ایم و با ذوب‌شدن تدریجی برف آب وارد سفره‌های آب زیر زمینی می‌شد؛ ولی اکنون به علت گرم‌شدن کره زمین، تبخیر بالا، تغییر فصل بارش و تغییر پوشش را در بر دارد و باران‌های سیل‌آسا و سیل کالپوش هم نتیجه همین تغییر اقلیم است.

 وی در ادامه خاطرنشان کرد: در سیل اخیر حوضه‌های آبخیزداری در کالپوش به‌خوبی اجرا شد به‌نحوی‌که سه روز بعد از سیل در جاهایی که سازه آبخیزداری انجام شده بود تخریبی رخ نداده بود و تا کنون ۵۰ درصد عملیات اجرایی آبخیزداری در کالپوش به اتمام رسیده است و با اتمام حوضه‌های آبخیز در آینده کمترین خسارت سیل را در این منطقه شاهد خواهیم بود.

معاون آبخیزداری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اظهار کرد: با عملیات آبخیزداری می‌توانیم سیلاب‌ها را هدایت کنیم که کمترین خسارت و تخریب صورت گیرد و بتوانیم آب‌های ناشی از بارندگی را به سفره‌های زیر زمینی نفوذ دهیم تا در فصل‌های گرم با کمبود آب مواجه نباشیم.

 راستین در ادامه خاطرنشان کرد: بندهای آبخیزداری سبب کاهش سرعت آب و شیب می‌شود تا آب به‌آرامی هدایت می‌شود و رسوباتی که سبب تخریب بیشتر می‌شود را در پشت‌بندها نگه دارد و لوله‌های تخلیه کمک می‌کنند آب به‌راحتی تخلیه شود.
 
 
طرح بین‌المللی کنوانسیون تغییر اقلیم

علی ترابی نیز در این میزگرد گفت: طرح یک میلیون نهال یک طرح بین‌المللی کنوانسیون تغییر اقلیم است که متعهد شده‌ایم اقداماتی در مقابل تثبیت کربن تولید شده در داخل کشور که متأسفانه به نسبت میزان آن بالا است انجام دهیم.

معاون فنی مرتع و جنگل و بیابان‌زدایی منابع طبیعی تصریح کرد: با دستور ریاست محترم جمهوری و مقام معظم رهبری کاشت یک میلیون نهال در کشور برنامه‌ریزی شد و از سال ۱۴۰۲ اجرایی شد، مسئولیت این طرح به ادارات منابع طبیعی و آبخیزداری واگذار شد که سهم استان سمنان ده میلیون اصله نهال مشخص شده است.

وی در ادامه افزود: باتوجه‌به تجربه چهل‌ساله در خصوص پرورش نهال سعی کرده‌ایم کمیته‌ای متشکل از اساتید دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و همکارانمان در جهاد کشاورزی پس از پایش نهال‌های متنوعی را باتوجه‌به اقلیم استان سمنان پرورش دهیم.

ترابی اظهار داشت: بعد تحقیقات گسترده ۲۰ نوع گونه را در نظر گرفته‌ایم که در چهار عرصه قابل‌کشت است، اولین عرصه جنگ‌ها هستند که بعد از کشت نهال و یک سال آبیاری رها می‌شوند و خودشان باتوجه‌به فضای جنگل به رشد خود ادامه خواهند داد.

معاون فنی مرتع و جنگل و بیابان‌زدایی منابع طبیعی در ادامه بیان عرصه‌های کاشت افزود: عرصه بعدی فضای سبز شهری و روستایی، کارخانه‌ها و اماکنی که به دنبال ایجاد فضای سبز هستند دومین عرصه محسوب می‌شوند که از نظر قانونی تعهداتی را به عهده شهرداری‌ها گذاشته شده است تا بتوانند هوای پاک و مناسبی را برای شهروندان فراهم کنند و علاوه‌برآن کارخانه‌ها موظف هستند ۲۵ درصد عرصه خود را به فضای سبز اختصاص دهند .

وی در مورد چگونگی تثبیت شن‌های روان در استان گفت: از سال ۱۳۴۷ بیابان‌زدایی در سطح استان مطرح شد و تا کنون ادامه دارد که طرح تثبیت شن‌های روان و بیابان‌زدایی در دستور کار قرار دارد که موجب کاشت ۱۲۰ هزار هکتار طاق زار است که اطراف شهرها، روستاها، راه‌های مواصلاتی و راه‌آهن استان از تهران تا مشهد قابل‌مشاهده است .

ترابی در ادامه افزود: از ۱۲۰ هزار هکتار ۵۳۵ هزار هکتار آن به‌عنوان کانون بحرانی فرسایش بادی شناخته شده است و به معنای این است که فرسایش بادی در این منطقه باعث خسارت‌های زیادی در روستاها، اراضی شهری، جاده‌ها، دام‌ها، کشاورزی، و خانه‌ها می‌شود و همچنین سبب ایجاد گردوغبار شده و به محیط‌زیست آسیب می‌زند.


 ورود زودهنگام و خروج دیرهنگام دام‌ها از مراتع

علی ترابی ضمن اشاره به تشویق مردم برای کاشت نهال‌های مثمرنیز ابراز کرد: باتوجه‌به محدود بودن اراضی جنگلی و تنفس جنگل در داخل کشور با کمبود چوب مواجه هستیم و باتوجه‌به تحریم‌های ظالمانه‌ای که در حق کشورمان وجود دارد نمی‌توانیم پاسخگوی صنایع چوبی و فنّاوری‌های وابسته به آن باشیم، این موضوع ما را به فکر طرح زراعت چوب هدایت کرد.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان سمنان بیان داشت: اداره کل منابع طبیعی از اراضی که ارزش کشاورزی زیادی ندارند، یا اراضی ملی که آب در اختیار دارند و متقاضی دریافت گونه‌های سریع‌الرشد که صرفهٔ اقتصادی دارد بهره‌برداری می‌کنیم تا با حفظ محیط‌زیست و تنفیذ هوا مانع قاچاق چوب بشویم.

ترابی افزود: این‌گونه‌ها در شمال استان ما که آب خوبی دارد به‌صورت صنوبر و تبریزی و در قسمت‌های جنوبی که سرمای شدیدی نداشته باشد به‌صورت اکالیپتوس کشت می‌شود، زیرا اکالیپتوس یک‌گونهٔ بسیار مقاوم به شوری است و با کشت این نهال‌ها در سال‌های آینده شاهد خودکفایی در چوب خواهیم بود.

معاون فنی اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان در مورد چرای بی‌رویهٔ دام‌ها گفت: ۷۰۰ هزار هکتار از مراتع استان ییلاقی و میان‌بند و ۳ هزار هکتار مراتع در مناطق قشلاقی واقع شده است و در مراتع قشلاقی جهت تأمین علوفه و دام مازاد با مشکل خاصی مواجه نیستیم و دام‌ها بنا بر ظرفیتشان از مراتع استفاده می‌کنند، اما در مناطق ییلاقی گاهی با مازاد دام مواجه هستیم؛ چون تخریب این مراتع موجب متضرر شدن آیندگان و حتی خود ما خواهد شد؛ بنابراین یگان حفاظت اجازه نمی‌دهد دام‌های مازاد در این مراتع به چرا بپردازد.

وی در خصوص نحوه کوچ عشایر خاطرنشان کرد: درگذشته چون عشایر مسیر کوچ را به‌صورت پیاده طی می‌کردند به‌موقع وارد مراتع و از آن خارج می‌شدند؛ اما در حال حاضر باتوجه‌به اینکه دام‌ها به‌صورت خودرویی کوچ می‌کنند مشکل عمده‌ای که با آن درگیر هستیم ورود زودهنگام و خروج دیرهنگام دام‌ها از مراتع است.

ترابی خاطرنشان کرد: اداره عشایری برای این موضوع ایستگاه‌های تحت عنوان ایستگاه انتظار دام در نظر گرفته شده است که طی آن مدت‌زمان دام‌ها به‌صورت دستی تغذیه می‌شوند تا مراتع به مدت‌زمان قابل‌استفاده از آن برسند و از تخریب مراتع جلوگیری شود.

انتهای خبر/